ChatGPT, ÖZETİ| Midjourney ve ElevenLabs’in ses klonlama araçları gibi yapay zekâ araçları günümüzde her ne kadar hepimizi şaşırtsa da aynı zamanda geleceğimizi bir nebze bulanıklaştırdı. Yapay zekâ–insan etkileşiminin nereye varabileceğini hayal etmeye çalışırken, bilim dünyasında yeni bir teknoloji konsepti ortaya çıktı.
Kaliforniya, John Hopkins ve Konstanz Üniversiteleri’nden uluslararası bilim insanlarının katıldığı bir ekip, yapay zekânın ötesine geçecek bir fikir sundu. Bilim insanlarına göre geleceğin yapay zekâsı, doğrudan insan beyniyle geliştirilen ‘organoid zekâ’ olacak.
Organoid zekâ nedir?
Bilim insanları tarafından ilk kez tanımlanan “organoid zekâ”, insan beynindeki hücrelerin 3 boyutlu kültürlerini kullanarak biyolojik hesaplama ve beyin-makine arayüz teknolojileri geliştirilmesini kapsıyor.
“3 boyutlu kültür” derken?
Organoid kavramı aslında günümüzde de kullanılıyor. Beyin organoid olarak anılan yapılar, beyni andıran ve yapay bir şekilde büyütülen organları tanımlıyor. Bu organoidlerin oluşturulma süreci ise ‘üç boyut’ kavramını açıklıyor.
Organoidler, üç boyutlu biyoreaktörlerde, embriyoların henüz erken safhalarında var olan hücrelerden (pluripotent) alınan kök hücrelerin kültürlenmesiyle, yani yetiştirilmesiyle geliştiriliyor. Geliştirilme süreci ise aylar boyunca sürebiliyor.
Organoidleri beyne benzeten şey ne?
Organoidler, insan beyni yapısıyla birçok ortak nokta taşıyor. Fakat en önemlisi, insan beyninin öğrenme ve hafıza gibi yeteneklerini sağlayan fonksiyonları da taşıyor olması. Bir diğer deyişle bu cihazlar, bir insan beyni gibi çalışabiliyor.
Bilim insanları, organoidlerle ne yapmayı planlıyor?
Bilim insanlarının yayımladığı araştırmaya göre organoidler, yakın gelecekte yapay zekâ sistemlerini yürütmekte günümüz bilgisayarlarında çok daha iyi performans sunabilir. Fakat bu yakın geleceğe ulaşmak için de bazı şartların karşılanması gerekiyor.
Organoid zekânın gerçeğe dönüşmesi için yeni modeller, algoritmalar ve arayüz teknolojilerinin geliştirilmesi zorunlu. Ayrıca organoidlerin nasıl öğrendikleri, nasıl işlem yaptıkları ve üretecekleri çok yüksek boyuttaki verileri nasıl işleyip sakladıklarının anlaşılması bir şart.
Organoid zekâ gelişiminin etik olması da gerekiyor:
Bilim insanları, bu teknolojinin geliştirilmesi için etik uzmanları, araştırmacılar ve toplum üyelerinden oluşan disiplinler arası ve temsili ekiplerin bir araya gelmesi gerektiğini vurguladı. Bu ekipler, etik çalışmaların çerçevesini çizmek için etik sorunları belirlemeli, tartışmalı ve analiz etmeli.
Gelelim asıl sorulardan birine: Neden böyle bir şeye ihtiyaç duyacağız?
Bilim insanları, günümüz bilgisayarlarının artık fiziksel olarak sınıra ulaştığını söyledi. Fakat binlerce terabaytlık veriyi barındırabilen ve bu veriye anında ulaşabilen insan beynine yakın bir sistem, gelecekteki sistemler için çok daha yüksek güç sunabilecek.
Editor : Şerif SENCER
