Okyanuslarda, ÖZETİ| derin denizlerde varlığı hissedilmezken, sığ sulara ulaşıldığında dik yamaçlı kıyılarda veya v tipi daralan körfez ve koylarda oluşan tsunami insanlar için birden fazla doğal afeti de beraberinde getirebilmektedir. Tayfun, yangın, çığ ve sel gibi doğal afetlerle üst üste geldiğinde kaçınılması güç bir felaket olarak kendini göstermektedir.
Japonca'da "Liman Dalgası" manasına gelen "Tsunami" kelimesi okyanus ya da denizlerin dibinde oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı olarak çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize ulaşan enerji yüzünden uzun salınımlı dev deniz dalgası meydana gelir bu olaya da tsunami adı verilir. 1896 yılında Japonya'da 21000 kişinin can kaybına yol açan Büyük Melji Tsunamisi sonrası dünyaya duyurdukları yardım çağrısı içinde yer alan ‘Tsunami’ sözcüğü, bu tarihten itibaren dünya dilleri arasında literatüre girmiştir.
Tsunami, Pasifik Okyanusunda çok sık diğer okyanus ve denizlerde seyrek bir şekilde görülür. Okyanus açıklarında kabuğun kırılması sonucu oluşan tsunami, dalga boyu olarak yüzlerce kilometreden meydana gelmektedir. Tsunamiyi diğer gel-git ya da dalgalarından ayıran özelliği, su zerreciklerinin sürüklenmesi sonucu hareket kazanmasıdır.
TSUNAMİ NASIL OLUŞUR?
Deniz tabanında gerçekleşen bir deprem veya toprak kayması sonucu okyanusun dibindeki su yüzeye doğru itilerek iki yönde ilerler. Bu dalgalar açık denizde saatte 800 kilometre hızla ilerler fakat o sırada boyları çok uzun değildir. Suyun çok derin olmadığı bir yere ulaşınca dalgaların hızı kesilir. Hızı bir anda azalan dalga iyice yükselmeye başlar. Dalganın boyu kimi zaman 30 metreye kadar ulaşabilir. Tropikal kasırga gibi bazı meteorolojik şartlar, büyük alçak basınç alanları oluşturarak fırtınalarda denizin fazla yükselmesi durumunda tsunamilere neden olabilir.
TÜRKİYE’DE TSUNAMİ OLUR MU?
Yapılan tarihsel araştırmalara göre 8300 km’den fazla kıyı şeridine sahip coğrafyamızda son 3000 yıl içerisinde 90’dan fazla tsunaminin meydana geldiği gözlenmiştir. Başta Marmara denizi olmak üzere bu tsunamiler, ülkemizi çevreleyen tüm denizlerde gözlemlenebilmektedir.
TSUNAMİDEN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Deniz kıyısında bir yerleşim yeri seçiyorsak o bölgenin toprak ve yamaç yapısı göz önüne alınmalıdır.
Ufak bir depremde de tsunami meydana gelebilir o esnada en hızlı şekilde yükseklere çıkılmalıdır.
Denizin yanındaysanız tepede bir yamaç bulunmalıdır.
Tsunaminin ilk dalgası geldikten sonra oluşabilecek ikinci dalga daha büyük gelebilir tedbir elden bırakılmamalıdır.
Mümkün olduğunca kıyıya sıfır yerleşim yeri yapmamaya özen gösterilmelidir.
Editor : Şerif SENCER
