Tesla Kadar Değer Görmeyen Dahi: Charles P. Steinmetz

Nikola ÖZETİ| Tesla'yı alternatif akımın mucidi olarak görüyor ve tanıyoruz. Muhtemelen Tesla bugün yaşasaydı, elektrik faturası ödediğimizi görünce gülmekten karnına ağrılar girecekti. Onun vizyonu ve başarısı, kendisi gibi pek çok insana da ilham kaynağı oldu. Eğer bugün Tesla'nın aklından çıkan şeyleri hayatımızda görüyorsak, bunda başklarının da payı vardı.

9 Nisan 1865’te bugün Polonya’ya ait olan bir bölgede dünyaya gelen bir bebek, insanlık tarihine yön verecekti. Alman bir ailenin oğlu olan Steinmetz, Almanya’da oldukça başarılı bir ilkokul ve lise eğitiminden sonra Wrocław Üniversitesine girmişti. Doğuştan cüce ve kamburdu ancak fiziksel engelleri önemsemiyordu. Matematik ve fizik alanında yaptığı çalışmalarla adından söz ettirmeye başlamıştı.

Okulla birlikte, bir gazetede yazı işleri müdürü olarak çalışan Steinmetz, siyasi bazı sebeplerden dolayı Alman polisi tarafından izlenmeye başladı. Doktorasını almak üzereyken polisler tarafından yakalanacağını anlayan Steinmetz; önce İsviçre’ye, ardından da ABD’ye gitti.

Steinmetz'in ABD'ye göç etmesi, hayatının en önemli dönüm noktasıydı:

1889’da ABD’ye giden Steinmetz, ilk iş olarak adını değiştirdi. Ön isim olarak kulağa daha Amerikalı geldiği için Charles ismini seçen Steinmetz, ünlü Odesa Destanı’nın kambur karakteri Proteus’un da adını alarak ismini Charles Proteus Steinmetz yaptı. Artık tam bir Amerikalıydı.

Steinmetz’in çalışması gerekiyordu. İsviçre’de kaldığı dönemi boş geçirmeyerek elektrik mühendisliği dersleri almıştı. Elektrik alanında çalışmaktan keyif aldığını keşfeden Steinmetz, ABD’de elektrik üzerine çalışan şirketleri araştırdı ve New York’ta Rudolph Eickemeyer’ın şirketinde işe başladı.

Kendisiyle aynı dili konuşan Eickemeyer ile iyi ilişkiler kuran ve şirkette çalışmalarını büyüten Steinmetz, elektrik mühendisliğinde çığır açan 3 büyük çalışmanın ilkini o dönemde gerçekleştirdi: “Manyetik Histerezis”

Bu buluşu, modern elektrikli makinelerin doğuşuna çok büyük katkı sağladı. Demir gibi manyetik karakteristiğe sahip malzemelerdeki "histerezis" olayını matematiksel olarak açıklayan iki makale yayımladı. Bu makaleler, bugünkü elektrik makinelerinin geliştirilmesine de olanak sağladı.

Histerezis olayının sebep olduğu kayıplar, makinelerin verimini oldukça düşürüyordu. Bu da motor gibi makinelerin kullanımının yaygınlaşmasının önündeki en büyük engeldi. Steinmetz’in bu kayıpları matematiksel olarak açıklaması, kayıpların azalmasına yönelik tasarımlar yapılabilmesinin de önünü açtı.

Steinmetz dünya çapında ses getiren bu makaleleri yayımladığında yıl 1892’ydi:

Elektrik endüstrisinde herkes Steinmetz ve çalışmakta olduğu Eickemeyer’ın şirketinden bahsediyordu. Konuşulanlar ünlü elektrik şirketi General Electric yetkililerinin de kulağını gitmişti. Hızlı hareket eden General Electric, makalelerden tam 1 yıl sonra Eickemeyer'in şirketini her şeyiyle satın aldı. Steinmetz’in hayatının dönüm noktalarından biri de General Electric bünyesinde çalışmaya başlamasıydı.

Tesla'nın buluşlarını duymamızı sağlayan deha:

General Electric’te yaptığı çalışmalarla tüm dünyada adından söz ettiren Steinmetz, aynı yıl elektrik mühendisliğine ikinci büyük çalışmasını sundu. Tesla’nın bulduğu alternatif akım yıllardır kullanılıyordu fakat bunun matematiksel analizi oldukça zordu.

Steinmetz, o yılın Uluslararası Elektrik Kongesi’nde alternatif akım devrelerinde karmaşık sayıların kullanılmasını önerdi. Karmaşık sayıların analizi ve tasarımı ne kadar kolaylaştırdığını detaylı olarak açıklayan dahi mühendis, günümüzdeki birçok elektrik makinesinin temellerini atmış oldu.

Steinmetz’in fikri, analizi ve tasarımı oldukça kolaylaştırmasına rağmen maalesef o dönemde kimse tarafından anlaşılamamıştı. Bu durumu gözlemleyip, mühendislikte matematiğin önemini kavrayan Steinmetz, elektrik mühendisliği ve matematik üzerine birçok kitap yazdı. Steinmetz’in yazdığı kitaplar yıllarca üniversitelerde ders kitabı olarak okutuldu ve dünya, bu dahi adam sayesinde modern mühendisliğe kavuşmuş oldu.

General Electric’te çalışmaya devam eden Steinmetz, yaptığı deneylerde elektrik mühendisliğine 3. ve son büyük katkısını yıllar sonra yaptı. "Geçici durum denilen teoriyi geliştiren Steinmetz, özellikle elektrik üretim sektöründe büyük bir değişimin fitilini ateşlemişti. Ardından bu çalışmalarını kullanarak, o dönem kimsenin üretemediği çok özel üreteçler üretmişti.

Tarihin en anlamlı elektrik faturası ve Ford:

Üretken geçen iş hayatından sonra kendini üniversitede ders vermeye adayan Steinmetz, bir süre Amerikan Elektrik Mühendisleri Birliği’nin başkanlığını da üstlenmişti. Bazı kaynaklarda Steinmetz’in emekli olduktan sonra Ford arasında geçen ilginç bir anısı bulunuyor:

Emekliliğinden sonra Ford’daki önemli makinelerden biri bozulur. Şirket yetkilileri hemen Steinmetz’i çağırır. Çünkü o makineyi eski haline getirebilecek tek isim Steinmetz’dir. Steinmetz, fabrikaya gelir ve makinenin kara tahtada yazılı şemasını incelemeye başlar. Eline bir tebeşir alır, tahtaya bir çarpı işareti koyar ve “Sorun burada” der.

Şaşkınlık yaşayan şirket çalışanları, sorunu çözer fakat birkaç gün sonra şirkete gelen bir fatura onları çok daha büyük bir şaşkınlığa sürükler. Faturada yalnızca Steinmetz’in ismi ve 10.000 dolar yazmaktadır. Şirket yetkilileri hemen Steinmetz’den detaylı bir fatura ister. Steinmetz, onları kırmaz ve detaylı faturayı hazırlar. Faturada iki ayrı bedel yazmaktadır:

“Tebeşir: 1 dolar, Nereye koyacağını bilmek: 9.999 dolar”

Bilim tarihindeki en efsane fotoğraflardan birisi: Einstein, Tesla ve Steinmetz

1921 yılında Marconi RCA Radyo İstasyonu’nda çekilen bu tarihi fotoğraf, bilim dünyasının önemli isimlerini aynı karede bir araya getirmesi sebebiyle paha biçilemez bir değer taşıyor. Bu fotoğrafla ilgili bazı kaynaklarda, Einstein ve Steinmetz arasındaki kişinin AT&T mühendisi John Renshaw Carson olabileceği bilgisinin yer aldığını da ekleyelim.

Hayatı boyunca neredeyse hiç durmadan çalışan Steinmetz, 13 kitap ve 60 makalenin altına imza atmıştı. Her yönüyle efsaneleşen Steinmetz’in özel hayatı ise maalesef üzücü bir hikayeyi içinde barındırıyor. Ailesinden gelen cücelik ve kamburluğun çocuklarına geçmemesi için, çocukları çok sevmesine rağmen evlenmeyen Steinmetz, asistanının evlenmek için yanından ayrılmak istemesi sonrası evini onlara açarak yanlarında yaşamalarını istemişti. Steinmetz’i kırmayan asistanı, evlendikten sonra eşiyle birlikte onun yanında yaşamaya başlamıştı. Asistanının 3 çocuğu olan Steinmetz, çocuk sevgisini de böyle tatmıştı.

Hayatını kaybettiği 1923 yılına kadar birçok başarıya imza atıp “Elektrik Sihirbazı” lakabını alan dahi mühendis Steinmetz’i saygıyla anıyoruz.