Telefonu icat eden Graham Bell, 100 yıl önce bugün yaşamını yitirdi

GrahamBell'in ÖZETİ| annesi doğuştan işitme engelliydi. Dedesi ve babasıyıllarını işitme engellilere adadı. Özellikle babası işitmeengellilere duymasalar bile konuşmayı öğretmenin yollarınıgeliştirmeye çalıştı. İki kardeşi veremden ölünce, babasıkalan tek oğlunun sağlığı için Kanada'ya göçtü. Babasınınölümünden sonra onun çalışmalarını tanıtmak ve yaymak içinçabalayan Graham Bell, Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti. ÖnceOntario'ya, daha sonra Boston'a yerleşti. Burada bir süre işitmeengellilere dil öğretmeni yetiştiren okulda çalıştı. Dahasonra kendi okulunu kurdu.

Ünü kısa sürede yayılan Bell, Oxford Üniversitesi’nekonuk öğretmen olarak çağrıldı. İngiltere'de eline geçenAlman Hermann von Helmholtz adlı bilginin işitme fizyolojisineilişkin kitabını okudu. Müzik sesinin bir tel aracılığı ileaktarılabileceği düşüncesi üzerinde yoğunlaştı. Bu sıradabaşka bilim insanları da bu konularda çalışmalar yürütüyordu.Hatta kendisinden yıllar önce Antonio Meucci böyle bir cihazyapmış, ama patentini alamamıştı.

İngiltere'den dönen Bell, Boston Üniversitesi İnsanSesi Fizyolojisi dalı profesörlüğüne getirildi. Kuramsalbilgilerini teknik destekle yaşama geçirmeye ve işitme engellileriçin duymalarını sağlayacak aletler yapmaya girişti. ThomasWatson adlı bir elektrik mühendisi ile birlikte çalışmayabaşladı. Çalışmalarını yürütmek için maddi destekgerektiğinde kendisine Avukat Gardnier Greene Hubbart yardım eliniuzattı. Bell ve Watson 1875 yılında sesin tel üzerinden bir başkayere gittiğini ortaya çıkardı. Ancak ses anlaşılmaz birdurumdaydı. 14 Şubat 1876 günü Bell ve Gray telefon patenti almakiçin ayrı ayrı başvuru yaptı. Bell'e 7 Mart 1876 günü istediğipatent verildi. 174.465 nolu patentini alan Bell atölyededenemelerini sürdürürken telefonu çalıştırmak için kullandığıbataryadan pantolonuna asit döküldü. Watson'u yardıma çağırdı:

Bell yardımcısını yardıma çağırırken farkındaolmadan 10 Mart 1876 günü ilk telefon görüşmesini yaptı.Watson, Bell'in sesini "telefon"dan duydu. ABD'nin yüzüncükuruluş yıl dönümüne denk gelen bu buluşu ona düzenlenen YüzYıl sergisinde birçok ödül kazandırdı. Bell bilimselçalışmalarını yürütmek için maddi ve manevi destek gördüğüHubbart Ailesi’nden Mabel ile bir yıl sonra evlendi. Eşi dört yaşından beri sağırdı. Bell öğrencisiolarak tanıdığı ve daha sonra evlendiği Mabel'e derin bir sevgiduydu. Artan ününe karşın hiçbir zaman ne eşini ne de işitmeengellileri göz ardı etmedi. Eşine yazdığı bir mektupta "Eşin,hangi noktaya çıkarsa çıksın, ne denli zengin olursa olsun, eminol işitme engellileri ve onların sorunlarını her zamandüşünecektir" diye yazmıştır.

Bugün öne çıkan buluşlarının gölgesinde kalanyapıtlarının çoğu işitme engeli konusundaydı. İşitme engelliannesinin ve eşinin duyamadığı sesleri kaydetmeyi başardı."Gramofon"dan kazandığı parayı bugün de sağırlariçin çalışmalar yürüten Alexander Graham Bell İşitmeEngelliler Kurumu’na harcadı. Fransa hükûmeti insanlığahizmetinden dolayı onur ödülü ve para ödülü verdi. Verilenparayı Washington'da İşitme engelliler için Volta Enstitüsü’nükurmada kullandı. İlk el telefonunu geliştirmek için Bell tekniksorunları alt etmeye çalışırken bir yandan da kendisini davaeden Gray'a karşı hukuk savaşı verdi. Telefon atölyeden 4 yıldaçıkabildi. 1880 yılında Bell'e yardım eden Tainer radyofon adınıverdikleri aleti denedi.

Bir okulun tepesine çıkan Tainer çok uzaktangörebildiği Bell'e telefonla seslendi "Bay Bell. Bay Bell.Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızısallayın." Bell şapkasını salladığında artık telefondoğumunun ardından emeklemeye başladı. Sekiz yıl sonraConnecticut eyaleti ilk telefon şebekesine sahip kent oldu.

Telefon yakın yıllara dek Türkiye'de olduğu gibisantraller ve memurlar aracılığı ile yürütülüyordu. Bir süresonra santrallerde erkek memur yerine kadın memurun çalışmasıgeleneği başladı. ilk kadın santral memuru da Boston'da çalışmayabaşlayan Emma Nutt oldu. Kimi siyah beyaz filmlerde gülme konusu yapılan"manyetolu telefon" görüşmeleri 1899 yılında Almon B.Stowger adlı birinin katkısı ile otomatikleşmeye yöneldi. İşingarip tarafı Stowger telefoncu değil cenaze levazımatçısıydı.Rakibinin eşi telefon şirketinde çalışıyordu. Cenaze işleriiçin Strowger'ı arayanları bu memur kendi eşine bağlıyordu. Buzor durum karşısında çözüm bulmak için kolları sıvayanStrowger otomatik santralı yapmayı başardı. Halk yeni telefona"kızsız telefon" adını taktı.

Bugünkü telefonlara benzemeyen bir biçimdeydi. Üzerindebirler, onlar, yüzler basamağını temsil eden üç tuşbulunuyordu. Bağlanmak istenen numara tuşlara aranan numarada yeralan rakamın değeri kadar basılarak sağlanıyordu. Arayan kişituşa kaç kez bastığını sık sık şaşırdığı içinkarmaşaya da yol açıyordu. Bunun da çözümü çok geçmedenbulundu.

Kısa sürede New York sokaklarını telefon direkleri vekablo hatları örümcek ağı gibi kapladı. Yürünmez bir halegelen sokaklardaki bir telefon direği kabloları tutan 50 çapraztahta taşıyordu. Telefon günlük yaşama değişik biçimlerdegirmeye başladı. Bell, 1915 yılında New York'u San Francisco'yabağlayan ilk uzun kentler arası telefon hattını açtı.Karşısında yine yardımcısı Watson vardı. Aradan geçen oncayıla karşın Bell ilk günü unutmadı. Watson'a "Watson seniistiyorum, buraya gel" dedi.

Telefonun olanaklarından yararlanarak müşteri çekmekisteyen oteller arasında kıyasıya bir savaş başladı. Otellerünlü müzik, tiyatro, opera, konser salonlarına bağlanan telefon"Tiyatrofon" hattı ile aldıkları sesi lobilerinde oturanmüşterilerine dinletmeye başladı. Bu evlere ve iş yerlerineyayıldı.

Graham Bell belleklerde telefonun bulucusu olarak yer etsede adının öne çıkmadığı çalışmaları da vardı. Bunlardanbiri büyük bir ilgi ile tüm dünyanın izlediği NationalGeographic dergisindeki yöneticiliğiydi. Yüz yirmi yıl öncesilahlı saldırıya uğrayan ve ağır yaralanan ABD BaşkanıGarfield'ın bedenindeki kurşunların yerini belirlemede ilk kezkullandığı telefonik sonda, Röntgen'in X ışınları ile tanıyıgeliştirilmesinde kullanıldı. Deniz ve hava taşımacılığıiçin projeler gerçekleştirdi.

1893 yılında telefon ile ilgili gelişmeleri kaleme alanbir yazar gözlemini şöyle dile getirdi: