18. ÖZETİ| yüzyılda yaşamış Fransız Filozof Marquis de Condorcet'in önerdiği "Condorcet paradoksu/Çoğunluk yöntemi"nin mantığını anlayınca gerçek kazananın kim olması gerektiği üzerine epey düşüneceksiniz.
Bu düşüncenin detayları çok geniş olduğu için olabildiğince sade bir dille ve örnekle anlatmaya çalıştık.
Yine bu seçimlerdeki gibi 4 adayımız olduğunu varsayalım. Seçmen sayımız ise 65 olsun (Toplam seçmen sayımız olan 64 milyon 113 bin 941 kişiyi temsilen).
Yapay zekâ ile oluşturulan temsili siyasetçiler .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Bu 4 adayımızın her birine Ali, Ahmet, Ayşe, Mehmet diyelim ve şu anki oy sistemimiz kullanıldığında seçimin aşağıdaki gibi sonuçlandığını varsayalım:
Ali: 18 oyAhmet: 17 oyAyşe: 16 oyMehmet: 14 oyGörüldüğü gibi başa baş bir sonuç. Klasik sistemde seçimi Ali kazanıyor. Peki Condorcet yöntemi nasıl bir sistem öneriyor? Bu sistemde sonuç ne olurdu?
Filozof Condorcet, seçmenlerin tek bir kişiye oy vermeleri yerine tercihlerini iyiden kötüye doğru sıralayarak oy kullanmalarını öneriyor.
Yani klasik sistemde Ahmet'e oy veren bir seçmen, Ali'nin asla seçilmesini istemiyor ancak Ayşe ve Mehmet'in seçilmesine de sıcak bakıyorsa onlar hakkındaki bu görüşlerini sandığa yansıtma hakkı verilmediği için Ali'nin gücünü zayıflatamamış oluyor.
Marquis de Condorcet .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Bu örnek seçimin bir de Condorcet yöntemiyle yapılmış haline bakalım. Diyelim ki tercihler şu şekilde sıralandı:
Ali'ye oy veren 18 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ali > Ayşe > Mehmet > AhmetAhmet'e oy veren 17 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ahmet > Ayşe > Mehmet > AliAyşe'ye oy veren 16 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ayşe > Mehmet > Ahmet > AliMehmet'e oy veren 14 seçmenin aday tercihi sıralaması: Mehmet > Ayşe > Ahmet > AliGörüldüğü gibi klasik oylamada 1. olan Ali, ona oy vermeyen seçmenlerin son tercihi olmuş. Peki bu durum, bahsettiğimiz yöntemde onun kazanmasını engelleyebilir mi?
Condorcet böyle bir puan değeri belirlememişti ancak daha net anlaşılabilmesi için durumu biraz daha somutlaştıralım:
1. tercihlerin oy gücü 1 tam puan2. tercihlerin oy gücü 0,75 puan
3. tercihlerin oy gücü 0,50 puan
4. tercihlerin oy gücü 0,25 puan olsun
Hesaplamaya geçelim:
Ali'nin aldığı 18 tam oya ek olarak da diğer seçmenlerin 4. seçeneği olmasından dolayı gelen her biri 0,25 puan gücündeki 47 oyu ekleyeceğiz. Bu da 47x0,25=11,75 puan yapar. Ali'nin 18 tam oyuna eklediğimizde toplam oy değeri 29,75 yapar.
Ayşe ise 16 tam oy alarak klasik sistemde 3. oldu ancak Condorcet yönteminin uyguladnığı seçimde diğer seçmenlerin ikinci tercihinde ağırlıklı olarak bulunduğu için 0,75 gücündeki oy sayısı fazla. 46 tane 0,75 değerinde oyu var, bu da 34,5 puan yapar. Buna 16 tam oyu da eklediğimizde toplamda 50,5 yapar.
Midjourney .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Böylece klasik sistemin 3.sü Ayşe, 50,5 oya yükseldi ve yeni sistemde sadece 29,75 oy alabilen 1. Ali'ye fark atarak seçimin kazananı oldu.
Hatta 36,5 puanlık oy toplayan Ahmet ve 42,75 oy toplayan Mehmet de Ali'yi geçti. İlk sistemin 1.si Ali, bu sistemde sonuncu oldu.
Böylece toplumun genelinin çok az razı olduğu bir kişinin yönetime geçmemesi sağlanıyor. Bu da toplum içindeki radikalleşmeyi, huzursuzluğu dindiriyor.
Bu sistemde toplumun genelinin isteği seçilmiş oldu. Klasik sistemde ise toplumun genelinin nefret ettiği parti seçimi kazandı.
Editör notu: Sıralamaya göre puan gücü elbette değiştirilebilir. Örneğin son tercihler belki -0,25 gücünde olur veya 4 tercih yapılması şart koşulmaz, sadece isteyenler yapabilir. Bu yöntem çeşitlendirilebilir, ama sonuç olarak toplumun genelini daha memnun edeceği bir gerçek.Peki siz bu sistemin gelmesini ister miydiniz?
Editor : Şerif SENCER
