Son ÖZETİ| dakika haberi: Nadir toprak elementleri, fiber optikten uydu haberleşmesine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine, tıbbi görüntülemeden enerji depolama sistemleri ve elektrikli otomobillere kadar 20'den fazla alanda kullanılıyor.
ÇİN'DE 800 MİLYON TON, BEYLİKOVA'DA 694 MİLYON TON NADIR TOPRAK ELEMENTİ KEŞFEDİLDİ
Eskişehir Beylikova'da ileri teknoloji ürün üretiminde kullanılan nadir toprak elementi yani NTE elementi rezervi bulundu. Burada bulunan rezerv dünyanın en büyük ikinci rezervi niteliği taşıyor. Çin'in 800 milyon tonluk rezervi bulunurken, Beylikova'da 694 milyon ton nadir toprak elementi keşfedildi. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Beylikova Tesisleri'nde ilk etapta pilot tesiste yıllık 1200 ton cevher işlenecek. Daha sonra büyük bir endüstriyel tesis yatırımı ile yıllık 570 bin ton cevher işlenecek. Bu işlenen cevherden 10 bin ton nadir toprak oksidi, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit, 250 ton toryum üretilecek.
İLÇEDE HEYECAN BÜYÜK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Beylikova'da nadir toprak elementleri rezervinin bulunduğunu açıklaması ilçe halkında da büyük bir sevince neden oldu. İlçe olarak hem sevinçli hem de gururlu olduklarını söyleyen Beylikova Belediye Başkanı Özkan Alp, "İlçemizde böyle bir madenin işlenecek olması büyük bir heyecan yaratıyor. Tabi sadece ilçemiz için değil ülkemiz için de önemli bir keşif. Heyecanla üretim aşamasını bekliyoruz, ülkemiz için hayırlı olsun" dedi.
ÇALIŞMALAR HEP YARIM BIRAKILDI
Beylikova ilçesinde 1950'den beri maden araştırmalarının yapıldığını hatta bir dönem Fransız araştırmacıların bölgeye gelerek uzun süre araştırma yaptıklarını ve numuneler aldıklarını söyleyen Alp, "1970'li yıllarda Maden Tetkik Arama (MTA) aralıklarla bölgede sondaj çalışmaları yaptı. O zamanlarda yapılmış sondaj kuyuları var. O kuyuların üzerinde de tarih yazıyor. Ancak yapılan çalışmalar neticelendirilmemiş ve ortaya çıkan sonuçlarla ilgili bir gelişme olmamış.
Burada maden olduğu zaten yıllardır bilinen bir gerçek. O dönem çalışan işçiler 3 ay veya 5 ay çalışıyor ve daha sonra çalışmalar sonlandırılıyor. 1980'li yıllarda çalışmalar tekrar başlıyor. Yine 5 ay veya 7 ay çalıştılar, oradan malzemeler çıkarttılar, sondaj yaptılar ama karşılığında yine bir gelişme olmuyor. Mühendisler tarafından da orada çok değerli madenlerin olduğu söyleniyordu. Vatandaşlar da biliyordu orada maden olduğunu ama bu bir türlü yatırıma dönüşmüyordu. Ta ki Berat Albayrak bakan olana kadar" ifadelerini kullandı.
Beylikova ilçesindeki maden keşfinin asıl mimarının eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak olduğuna dikkat çeken Alp, "Burada herkesin hakkını vermemiz lazım. Eski bakanımız Berat Albayrak, yeni maden stratejini belirledi. Strateji çerçevesinde Türkiye'deki maden yasası değişti ve stratejik madenler, katma değeri yüksek madenlere yöneldi. Berat Albayrak döneminde çok büyük değişimler yaşandı. Türkiye'de en büyük ikinci rezerve sahip kömür ocakları da Berat Albayrak döneminde bulundu.
SONDAJ ÇALIŞMALARI BİTER BİTMEZ ETİ MADEN BURADA YATIRIMLARA BAŞLADI
Çok ciddi sondaj ve arama çalışmaları yapıldı. O çalışmalar esnasında görüldü ki burada ki rezervlerin çok kıymetli olduğu ve çok yüksek kalitede ürünler olduğu tespit edildi. Cumhurbaşkanımız, 2053 hedeflerinde stratejik madenler yatırımında ülkemizin geleceğinin bu madenlerde olduğu talimatıyla Bakanlığımızın ciddi çalışmalarıyla bu sahalara Eti Maden aracılığıyla bir anda hareket gelmeye başladı. Biz bunu ilçe olarak gözlemledik. Sondaj çalışmaları biter bitmez Eti Maden burada yatırımlara başladı. Gelinen aşamada pilot tesisin inşaatları tamamlandı. Üretim safhasına geldiği anda Cumhurbaşkanımız bütün dünyaya duyurdu" dedi.
"BU İRADEYİ 50 SENE ÖNCE GÖSTEREBİLSEK DAHA FARKLI BİR NOKTADA OLABİLİRDİK"
Yıllar önce yapılan çalışmalarda da çok değerli maden rezervinin olduğunun bilindiğini ama bir türlü faaliyete geçemediklerini söyleyen Alp, "O gün ki şartlarla üretilebilir miydi? Çin üretiyor ve dünyanın yüzde 95'ine satıyor. Demek ki o zamanki şartlarda da bu maden çıkartılıp işlenebilirmiş. Ama onu üretecek, çıkartacak irade bulunmuyordu. Şimdi ise Türkiye'nin geleceği için bu madenlerin çıkartılması gerektiği kararı verilip, dünyaya duyuruluyor. Bu iradeyi 50 sene önce gösterebilsek daha farklı bir noktada olabilirdik" ifadelerini kullandı.
Alanında uzman isimler de nadir toprak elementleri ile ilgili SABAH'a önemli açıklamalarda bulundu.
"ÜLKEMİZİ İLERİ GÖTÜRECEK BİR HAMMADDE"
Konya Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Muazzez Çelik Karakaya: Beylikova'daki nadir toprak elementleri yıllardır biliniyordu. Ülkemiz için önemi de çok fazla. Dünyada nadir toprak elementlerini üreten ülke olarak Çin ilk sırada. Burada 15 tane element var. Bu elementler özellikle ileri sanayide, teknolojide, haberleşmede, elektronikte aklınıza gelen birçok teknolojide kullanılıyor. Çeşitli uyduların gönderilmesinde, robotların yapılmasında, haberleşmenin çeşitli aygıtlarının üretiminde, çok ileri elektro mikroskoplarında, bunların lambalarında, lazer ışıklarında yani aklınıza gelebilecek ileri teknolojiye yönelik alanlarda nadir toprak elementleri çok büyük kullanım alanları olan ve elinde olan ülkeleri rekabet edebilecek ve ileri teknolojide ileri götürebilecek bir hammadde.
HER DERDE DEVA 15 ELEMENT GRUBU
Toryum nadir toprak elementi değil. Toryum özellikle nükleer teknolojide, nükleer enerji elde edilmesinde önemli bir element. Nadir toprak elementlerini içeren kayaçların içinde toryum var fakat toryum nadir toprak elementi değil. Nadir toprak elementlerinin içinde en çok aranan türler; lantanyum, seryum, disprosyum, tulyum gibi elementler, itriyum var, skandiyum. Bunların her birinin kullanım alanları biraz önce saydığım teknolojilerden birinde mutlaka kullanılıyor. Örneğin, Çin yüzde 97 oranında disprosyumu elinde tutan bir ülke. Örneğin, çip üretilmiyor deniliyor. Uzay teknolojisinde, savunma sanayide, hafif metal alaşımlarının yapılmasında, kaplanmasında, robotik sistemlerde. Her derde deva diyebileceğimiz 15 tane bir element gurubu. Merceklerin yapımında, çok uzun süre ışık yayan kaynakların üretilmesinde, led lambalar gibi aklıma gelen birçok teknolojiden bunlar söz konusu.
"TORYUM REZERVLERİ DE DÜNYADA HER ÜLKEDE YOK"
Nükleer santrallerde bugün uranyum kullanılıyor. Toryuma yönelik nükleer enerji elde edilmesine yönelik çalışmalar var. Toryum, uranyumdan daha temiz enerji ve uranyumdan ürettiğiniz zaman çeşitli parçalanma sonrasında radyoaktif dönüşümler söz konusu. Toryum da radyoaktif atık oluşturma riski uranyuma göre oldukça az. Toryuma yönelik nükleer santrali yapılması projesi gündemde. Toryum rezervleri de dünyada her ülkede yok. Türkiye'de toryum rezervinin olması da artı değer katıyor.
TÜRKİYE'NİN ENERJİ SIKINTISI ORTADAN KALKACAK
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü Bölüm Başkan Yardımcısı, Doç. Dr. Serdar Yılmaz:
Türkiye'de öldürülen fizik profesörlerimiz oldu, Isparta'da uçak kazasında hayatlarını kaybettiler. Onların bu konularda çok çeşitli çalışmaları vardı. Bu çalışmaların dikkatli incelenmesi lazım. Toryumun nükleer santrallerin olmazsa olmazı haline gelebilmesi çalışmalarının yapılması gerekiyor. Şuan uranyum kullanılıyor.
"TORYUM, NÜKLEER SANTRALLERDE URANYUMUN YERİNİ ALACAK"
Toryum, uranyum gibi radyoaktif bir madde olmamasına karşın onun kadar güçlü bir enerji çıkartan maden. Toryumun bir gramı bile büyük enerji üretiyor. Uranyum gibi parçalandığı zaman büyük bir enerji ürettiğinden dolayı enerjimizin büyük bir kısmını karşılayacak gibi gözüküyor. Türkiye'nin enerji sıkıntısı büyük oranda ortadan kalkacaktır. Daha az enerjiyle otomobiller, uçaklar üretilecek, savunma sanayinde üretim yapılacak. Bunun için çok önemli. Ayrıca toryum, nükleer santrallerde uranyumun yerini alacak.
Tarım ve madenciliğin üstüne daha fazla eğilsek ülkemiz ihya olur. Hükümetin madencilik alanındaki politikasını olumlu buluyorum ancak daha da üzerine gidilmesi gerekiyor. Berat Albayrak'ı çok eleştirirlerdi Enerji Bakanlığı yaptığı dönemde. Bakanlık yaptığı dönemde maden ihya oldu. Doğruya doğru, bunları söylemek lazım. Onun döneminde madencilik alanında çok büyük yatırımlar yapıldı.
Eti Maden Teknoloji Geliştirme Daire Başkanı Derya Maraşlıoğlu: En başta savunma sanayii, uzay sanayii, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımında ve onların ekipmanlarının çoğunda, cep telefonları dahil pek çok teknolojik aletlerin hammaddesinde bu elementleri kullanacağız. Üreteceğimiz nadir toprakta ülkemizdeki bu sektörlerin daha hızlı gelişmesini sağlayacak. Uranyuma alternatif olarak toryum nükleer santralde gündeme gelecek. Daha güvenli santraller hayatımıza girecek.
NTE'NİN KULLANIM ALANLARI
Nadir toprak elementleri, fiber optikten uydu haberleşmesine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine, tıbbi görüntülemeden enerji depolama sistemleri ve elektrikli otomobillere kadar 20'den fazla alanda kullanılıyor. Nadir toprak elementleri cam ve seramik sanayi, metalürji sanayi, lazer üretimi, mıknatıs üretiminde de yaygın olarak kullanılmaktadır.