AB üyesi 27 ülkenin 20'sinin resmi para birimi olarak kullanılan avro, 1999'da kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Bu tarihte avro, dünya finans piyasalarına tanıtılarak giriş yapmıştı.
3 yıllık bir geçiş sürecinin ardından günlük yaşamda tedavüle sokulan avro, 1 Ocak 2002 tarihinde banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı.
Halihazırda avroyu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan ve Hırvatistan olmak üzere 20 AB üyesi ülke kullanıyor.
"Avro Bölgesi" olarak adlandırılan bu ülkelerin para politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan Avro Sistemi tarafından idare ediliyor.
Frankfurt merkezli ECB'nin görevi, para birimi olarak avroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Avro Bölgesi'nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.
Birinci görevi, enflasyonun orta vadede yüzde 2'yi aşmamasını sağlayarak Avro Bölgesi'nde fiyat istikrarını korumak olan ECB, faiz oranlarını harcamaları caydırmak için yükselterek ya da tüketimi teşvik etmek için düşürerek fiyat artışını kontrol ediyor.
ECB faiz oranı kararları, Yönetim Kurulu'nun 6 üyesi ve 20 üye ülkenin ulusal merkez bankası başkanlarından oluşan bankanın Yönetim Konseyi tarafından alınıyor.
Konsey, her 6 haftada bir ekonominin ve para biriminin durumunu değerlendirmek ve para politikası stratejisine karar vermek üzere ayda 2 kez ECB'nin merkezinde toplanıyor.
Avro Bölgesi bankalarını denetlemek, mali sistemi izlemek, avro banknotları basmak, kartla veya çevrim içi olarak avro ile güvenli ödeme yapılmasını sağlamak ve kripto varlıklarını araştırmak da ECB'nin diğer sorumlulukları arasında yer alıyor.
Avroyu Avrupa'da yaklaşık 344 milyon kişi kullanıyor
Avrupa Para Birimi, "ekü" ve "euro" olarak da adlandırılan avro, çeşitli renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 farklı banknot ve 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 avro metal para olarak tedavülde bulunuyor.
En yüksek değere sahip olan 500 avroluk banknotların basımı, terörün finansmanına ve kara para aklamaya karşı mücadele nedeniyle 2019 yılında durduruldu.
Artık günlük yaşam ve alışverişte kullanılamamasına rağmen 500 avroluk banknotlar banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.
Danimarka dışındaki bütün AB ülkelerinin, gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde avro para birimine geçmesi zorunluluğu bulunuyor. Referandumla avroya geçmeyi kabul etmeyen Danimarka, AB anlaşmaları gereği bütün ekonomik ve uyum kriterlerini karşılamasına rağmen bu konuda mesafeli duruyor.
Avroya en son katılım 1 Ocak 2023 tarihinde Hırvatistan'la gerçekleşirken, birkaç yıla kadar Bulgaristan'ın da katılımı bekleniyor. Avro para birimine geçiş süreci için başvuruda bulunan Bulgaristan'ın da 2025 başında Avro Bölgesi'ne girme hedefi bulunuyor.
Avro, 1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 avro 1,17 dolar seviyesindeydi. Bu tarihten sonra avro, dolar karşısında hızla değer kaybetti. Ekim 2000'de avro 0,83 dolara kadar geriledi.
Avro, 2002 yılından 2008'e kadarki süreçte dolara karşı değer kazandı. 2008 yılında 1 avro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.
2022'de, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankasının (Fed) şahin politikaları, doları diğer para birimleri karşısında daha değerli hale getirmiş ve avro dolara karşı gerilemişti.
Fakat ECB'nin son dönemdeki şahin tutumu, avronun bu yıl 2020'den beri ilk kez dolar karşısında değer kazanmasına yardımcı oldu. 28 Aralık itibarıyla avro/dolar paritesi ABD Merkez Bankasının (Fed) parasal sıkılaştırmayı yavaşlatması ve Avro Bölgesi ekonomisindeki bazı iyileşmelerin desteğiyle bu yıl yaklaşık yüzde 3,5 yükseldi.
2023 başında 1,07 olan avro dolar paritesi 29 Aralık itibarıyla 1,1041 seviyelerinde seyrediyor.
Uluslararası kullanımı
Doların ardından dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para birimi konumunda bulunan avronun uluslararası piyasalarda kullanımı da oldukça sabit biçimde devam ediyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) raporlarında avro para biriminin küresel döviz rezervlerinin yüzde 19,6'sını oluşturduğu öngörülüyor.
Yeniden tasarlanıyor
ECB, 22 yıldan fazla tedavülde olan avro banknotları "Avrupa kültürüne", "kuşlara" ve "nehirlere" odaklanan temalarla yeniden tasarlamayı öngörüyor.
Yeni tasarım sürecinde Avro Bölgesi'ndeki insanlardan gelecekteki banknotlar için olası temalar hakkında görüş toplayan ECB, yeni banknotların kültür ve doğa temalı olacağını açıkladı.
Kültür teması altındaki banknotlar anıtları, edebiyatı, müziği, bilimsel keşifleri ve icatları gösterecek. Doğa teması, banknotlarda, sınırları aşan nehirleri veya bölgesel kuşların resimlerini taşıyacak.
Yeniden tasarlanan banknotların tedavüle çıkmalarının birkaç yıl sürmesi beklenirken, süreçte ulusal tasarımlar içeren madeni paralara da dokunulmayacak.
ECB Yönetim Konseyi, yeni banknotlar basılmadan önce nihai kararı verecek.
Dijital avro çalışmaları
ECB, avro banknotlarının yeniden tasarımının yanında, kendi para biriminin dijital versiyonunu piyasaya sürmeye de hazırlanıyor.
ECB, dijital avronun oluşturulmasına yönelik projesine 2021'de başlayarak, dijital paranın ihracını araştırmaya başlamıştı.
Banka, dijital avro ihracı projesinde Kasım 2023'ten itibaren 2 yıllık bir "hazırlık aşamasına" geçileceğini açıkladı.
ECB Yönetim Konseyi, dijital avronun ihracına yönelik iki yıl sürecek bir "hazırlık aşamasına" geçmek için yeşil ışık yakarken, 1 Kasım 2023'te başlayan hazırlık aşamasıyla altyapıyı geliştirecek sağlayıcıların seçilmesini içeren çalışmalarla potansiyel bir dijital avronun zeminini oluşturuluyor.
Bunun yanında, AB'de dijital avronun yürürlüğe sokulması halinde uygulanacak denetim mekanizmasını ve temel yasal unsurlarını düzenleyecek bir çerçeve üzerinde çalışılıyor.
Dijital avronun ne zaman çıkarılacağına ilişkin nihai kararı ECB alacak. Dijital avro, ECB tarafından çıkarılacak ve halkın kullanımına açık bir merkez bankası dijital para birimi olacak.
Dijital avro, nakit avronun dijital uyarlaması olarak kullanılacak. Kripto varlıkların aksine dijital avronun arkasında ECB bulunacak ve nakit avroda olduğu gibi tutulan her dijital avro doğrudan ECB tarafından desteklenecek.
ECB, dijital avronun güvenilirliğini, değerini, istikrarını ve itibarını korurken, nakit avro ile değiştirilebileceğini garanti edecek.
Dijital avro ile Avrupa çapında alternatif bir ödeme çözümü sunulacak, kişi ve işletmeler mevcut seçeneklere ilave olarak dijital avro ile ödeme yapabilecek.
Dijital avro, Avro Bölgesi'nde geniş çapta kabul gören, ucuz, güvenli ve resmi para birimi haline gelecek.
Öte yandan, ECB, dijital avro ile Avrupa'da dijital ödemeler pazarına hakim olan ABD'li şirketlere karşı koymayı da hedefliyor.
Avro Bölgesi ülkelerinin kamu borcu yüksek
Avro Bölgesi'nde kamu borcunun GSYH'ye oranı, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 90,3 seviyesinde ölçüldü. Avro Bölgesi'nin toplam kamu borcu 12,6 trilyon avro seviyesini buluyor.
Avro para birimini kullanan ülkelerdeki yüksek kamu borç oranları dikkati çekiyor. AB üyesi ülkeler arasında 2023 yılının ikinci çeyreğinde kamu borcunun GSYH'ye oranının en fazla olduğu ülke yüzde 166,5 ile Yunanistan oldu. Onu, yüzde 142,4 ile İtalya, yüzde 111,9 ile Fransa, yüzde 111,2 ile İspanya, yüzde 110,1 ile Portekiz ve yüzde 106 ile Belçika izledi.
Söz konusu dönemde kamu borcunun GSYH'ye oranının en az olduğu ülkeler ise yüzde 18,5 ile Estonya, yüzde 21,5 ile Bulgaristan ve yüzde 28,2 ile Lüksemburg olarak belirlendi.
AB kurallarına göre, normal şartlarda üye ülkelerin kamu borçlarının, GSYH'lerinin yüzde 60'ını geçmemesi gerekiyor. Bu sınır aşıldığında uygulanacak tedbirlerin AB Komisyonu'na bildirilmesi ve etkin mücadelenin yapılması gerekiyor.
Ancak AB ülkeleri, uzun yıllardır kamu borçlarını düşürecek adımları ve kemer sıkma politikalarını uygulamakta sorun yaşıyor.
Editor : Şerif SENCER
