O’nun ÖZETİ| uyguladığı politikalarda atlamamamız gereken bir şey var ki bir politikanın hedeflediği amaçlar ne kadar gerçekçi olursa olsun, başarı şansını iç ve dış etmenler belirliyor. Bu yüzden Atatürk’ün ekonomi politikasını anlamak için Cumhuriyet Türkiyesi'nin ekonomik durumuna bakmak gerek.
Cumhuriyet'in devraldığı ekonomi hiç değişmemişti, Osmanlı bir tarım toplumuydu. Cumhuriyet'in ilk yıllarında da tarıma dayalı ekonomi devamlılığını sürdürüyordu. Bu yüzden Atatürk’ün tarıma yönelik politikalar uygulaması gerekiyordu, nitekim öyle de oldu.
Tarımda üretim ilkel yollarla gerçekleşiyordu.
Köylüler, tarlalarında yetiştirdiklerini kendileri tüketiyordu. Ürünlerin pazarlara ulaşımını sağlayacak bir kaynak da olmadığından şehirler gıda gereksinimlerini ancak civar bölgelerden karşılıyorlardı. Tren yolu çok kötü, kara yollarının en iyisi sayılanlar bile sadece kağnılarla işliyordu.
İç ve dış ticaretin nerdeyse tamamı azınlıkların elindeydi. Yabancı devletlerin elde ettikleri bu güç, Anadolu'da sanayinin kurulmasını engellemişti. Türklerin de sınai ürün gereksinimleri ithalat yoluyla karşılanıyordu. Bunlar da fındık, kuru üzüm, incir, tütün gibi sınırlı sayıda tarım ürünüydü.
Atatürk, İzmir İktisat Kongresi’nde ekonomi politikasıyla alakalı görüşlerini belirtmişti.
Atatürk’ün kongre açılışında ekonomiyle ilgili yaptığı konuşma zamanın çok ötesinde olmasının akabinde henüz Cumhuriyet bile ilan edilmemişken böyle bir kongre toplaması büyük bir ileri görüşlülük simgesidir. (17 Şubat 1923)
Atatürk, ekonomiyi iki kavram üzerine oturtuyor: ulusallık ve tam bağımsızlık. Bu ilkeler zaman içinde değişse ve şekillense de ilkelerden asla taviz verilmediğini belirtmek gerekir.
Ekonominin önemini Atatürk şu sözleriyle dile getiriyor:
"Bir milletin doğrudan doğruya yaşantısı ile ilgili olan, o milletin ekonomik durumudur. Tarihin ve tecrübenin süzgecinden arta kalan bu hakikat, bizim milli yaşantımızda ve milli tarihimizde, tamamen kendisini göstermiştir. Gerçekten de Türk tarihi incelenecek olursa, gerileme ve yıkılma nedenlerinin, ekonomik problemlerden başka bir şey olmadığı derhal anlaşılır."
Ekonomiye gereken değerin verilmemesindeki tek sebebin ise Osmanlı’nın ulusal bir yönetime sahip olmaması olduğunu söylüyor.
Atatürk, ekonomik alanda kararları ulusun vermesi gerektiğini düşünüyordu. Bundan dolayı İktisat Kongresi'nde alınacak kararların halk tarafından alınmasını uygun görmüştü.