IUCN ÖZETİ| tarafından 2006 yılında yayımlanan rapor, suç oklarını bir kez daha insanlara doğrulttu. Yapılan araştırmaya göre insan kaynaklı faaliyetler sebebiyle 784 canlı türü dünya üzerinden tamamen silindi. 16.119 canlı türünün nesli ise tükenme tehlikesi ile karşı karşıya. Kutup ayısı, manta vatozu, gri balina ve albatros kuşu bu türlerden sadece bazıları.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de birçok türün ömrü zaman içerisinde son buldu. İnsanların kendi yaşam alanlarını genişletmeye çalışması ile kısıtlanan hayvan ömürleri birçok doğal zenginliğin de kaybolmasına neden oldu. Peki topraklarımızda hangi canlılara ev sahipliği yaptık? Hangi canlıları evinden ayırdık? İşte Türkiye topraklarında yaşamış nesli tükenen ya da tükenmekte olan hayvanlar.
Nesli tükenen ya da tükenmekte olan hayvanlar: Akdeniz FokuDeniz KaplumbağalarıKelaynakKafkas BizonuAsya ÇitasıHubaraAnadolu ParsıAsya FiliHazar Kaplanı AlageyikÇizgili SırtlanTelli TurnaBozkır KartalıUlu DoğanAsya Aslanı 1. Ülkemizin en değerli mirası: Akdeniz Foku
Fokgiller familyasının bir üyesi olan Akdeniz foku, sadece doğu Akdeniz sahillerinde ve Batı Afrika sularında yaşar. Dünyada yaşayan 33 yüzgeçayak familyasından biridir. En büyük popülasyonu ise Ege denizinde bulunur. Bu sebeple soyunu sürdürebilmesi için ülkemizin konumu oldukça önemlidir. Yapılan araştırmalara göre 31-44 yetişkin Akdeniz foku tespit edilmiştir. Kıyılarımızda 100 fokun yaşadığı tahmin edildiğinden Akdeniz foklarının soylarının devamlılığı ülkemizin ellerinde.
2. 100 yaşında ve hala çok genç: Deniz Kaplumbağaları
Nesli tükenme tehlikesi altında olan deniz kaplumbağaları, IUCN tarafından koruma altına alınmış durumda. Popülasyonun büyük bölümü Akdeniz sularında yaşamakta. Köyceğiz-Dalyan bölgesi deniz kaplumbağalarının en yoğun olduğu sular arasında yer alıyor. Işık kirliliği, kumsalların işgali ve avlanma gibi sebepler ise deniz kaplumbağalarının neslini tehlikeye atmaya devam ediyor.
3. Yanlış tarım politikalarının sonucu: Kelaynak
Kayalık ve yarı çöl bölgelerde yaşayan kelaynaklar, önceleri Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Avrupa Alpleri’nde yaşamaktaydı. 400 yıl önce bu topraklarda nesli tükenen kelaynak kuşu; Fas, Türkiye ve Suriye üzerinde barınabilmekte. Dünya popülasyonları yaklaşık 500 yetişkin birey olan kelaynaklar, Türkiye ve Fas’ta koruma altındadır. Yanlış tarım politikaları, kimyasal ilaçlar ve kurutulan sulak alanlar türün neslini yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştır.
4. Bugün sadece 3 ülkede: Kafkas Bizonu
Avrupa bizonu adıyla da bilinen Kafkas bizonları, eski dönemlerde tüm Avrupa ve Anadolu topraklarında yaşamaktaydı. Türkiye’deki nesli 16. yüzyılda tükenen Kafkas bizonu, bugünlerde sadece Rusya, Polonya ve Ukrayna topraklarında yer almakta. Türe rastlanabilen en yaygın noktalar ise koruma altında bulunan milli parklar.
5. Dünyadaki en hızlı hayvan: Asya Çitası
Anadolu topraklarının gizemli türü olan Asya çitasını daha önce duymuş muydunuz? Türkiye topraklarındaki nesli 19. yüzyılda tükenen Asya çitasının artık Anadolu bölgesinde yaşamadığı söyleniyor. Dünya üzerinde ise yaklaşık 50 yetişkin Asya çitası yaşadığı bilgisine sahibiz. İran Çitası olarak da bilinen bu özel tür, bugünlerde İran’ın nüfus yoğunluğunun az olduğu bölgelerde ömrünü sürdürüyor.
6. Arap yarımadasının en değerli kuşu: Hubara
Toygiller familyasına ait bir kuş türü olan Hubara, hassas türler arasında yer almakta. Oldukça sessiz olan bu hayvanlar, hepçildir. Türün yaşam alanları Kanarya adaları, Kuzey Afrika ve Pakistan’dır. Verimsiz çöl topraklarında ve kumlu alanlarda görülen Hubaralar’ın Türkiye’deki nesli ise tükenmiş durumda. Arabistan topraklarında yaygın olarak avlanması türü kırmızı listeye sokmuştur.
7. İran parsının Anadolu’daki veliahdı: Anadolu Parsı
Orta Doğu ve Batı Asya topraklarında yaygın olan Anadolu parsı, İran parsının Anadolu topraklarında yaşayan bir alt türüdür. Anadolu parsının Türkiye’deki varlığı ise tartışmaya açık bir konu. Türkiye’de İran parsına rastlanmış ve maalesef vurularak öldürülmüştür. Yaşanan bu olay Anadolu parsının ülkemizdeki varlığına dair araştırmaları bir hayli hızlandırmıştır.
8. Doğanın en görkemli canlıları: Asya Fili
Asya fillerinin Türkiye topraklarındaki nesli 19. yüzyılda son bulmuştur. Asya filleri bugünlerde Bangladeş, Endonezya ve Hindistan bölgelerinde görülüyor. Afrika fillerine göre oldukça kısa ve küçük dişli olan Asya filleri evcil olmalarıyla da biliniyor.
9. Zirvenin yalnızları: Hazar Kaplanı
Genellikle yalnız yaşamayı tercih eden Hazar kaplanları, çiftleşme dönemlerinde dişileri ile birlikte görülebilir. 1970’li yıllarda soyu tükenen bu tür; Türkiye, İran, Türkmenistan ve Afganistan topraklarında yaşamıştır. Türkiye’deki son izlerine ise Şubat 1970 yılında rastlanmıştır. Turan kaplanları olarak da bilinir.
10. Yöre halkının benekli geyiği: Alageyik
Nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan alageyikler, geyikgiller familyasına ait göçmen olmayan bir türdür. Bu türün dünyadaki evi ise en saf yabani geyikleri barındıran Antalya’dır. Alageyikler zaman içerisinde insan eli ile tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Ülkemizde sadece Antalya, Mersin, Bolu Dağları ve Hakkari bölgelerinde görülür.
11. Gelecek yıllarda tamamen yok olma tehlikesi var: Çizgili Sırtlan
Ülkemizde nesli tükenme tehlikesinde olan bir diğer tür ise çizgili sırtlanlar. Kırsal bölgelerde yaşayan bu tür hiçbir şekilde evcilleştirilemiyor. Bu sebeple gelecek yıllarda türünün tamamen tükeneceği düşünülüyor. Tehdit altındaki türler listesinde yer alan çizgili sırtlanların izlerine bugünlerde Arap yarımadasında ve Hindistan’da rastlandı.
12. ‘’Telli Turna’’m selam götür, sevdiğimin diyarına: Telli Turna
Turnagiller familyasına ait bir kuş türü olan telli turna, göçmendir. Mart-Nisan aylarında Türkiye’ye gelen telli turnalar Doğu Anadolu’nun dört farklı bölgesinde ürer. 2017 yılı kayıtlarına göre bu türün Türkiye’de üreyen nüfusu kalmamıştır. Hızla artan koyun otlatma faaliyetleri telli turnanın Türkiye’deki neslinin tükenmesine neden olmuştur. Türün dünya genelindeki nesli ise tükenme tehlikesi altındadır.
13. Anadolu bozkırlarının eski sahibi: Bozkır Kartalı
Anadolu bölgesinin bozkırlarının hakimi olan bozkır kartalı, son yıllarda koruma altına alınarak avlanması yasaklanmıştır. Orta Asya ve Avrupa bölgelerinde yayılan yetişkin bireyler, kış aylarını ise Hindistan ve Afrika topraklarında geçirir. Çöl ve savana gibi kurak yerlerde yaşayan bozkır kartalları hassas türler listesinde yer alıyor.
14. Türü tehlikede olan Doğan türlerinden: Ulu Doğan
Soğuk iklim türü olan ulu doğanlar oldukça iri hayvanlardır. Ağaçlar ve açık otlaklar ulu doğanların yaşam alanları arasında yer alır. Avrupa ve Asya bölgelerinde yaşayan bu tür, göçmen olması sebebiyle kış aylarında Batı Çin, Arap yarımadası ve Etiyopya bölgelerine göç eder. Asya’daki yaşam alanları azalan ulu doğanlar türü tehlikede olan türler arasındadır.
15. Anadolu ormanlarının kralı: Asya Aslanı
Asya aslanları, Hindistan’ın batısında Gir Ormanı’nda yaşayan bir alt türdür. Eskiden Arap yarımadasından Yunanistan’a kadar çok geniş bir coğrafyada yaşayan Asya aslanları, bugünlerde kritik tehlike grubunda yer almakta. Ülkemizin birçok bölgesinde yaşadığı kanıtlanmış olan türün Anadolu’daki son izlerine ise 13. yüzyılda rastlanmıştır.
www.idrak34.com
Editor : Şerif SENCER
