Karanlık ÖZETİ| deyince hemen aklınıza kötü şeyler gelmesin tabii ki. Sıradan bir fabrika sahnesinden çok farklı olan karanlık fabrika üretim modelinde, insan neredeyse ortadan kalkmış oluyor.
Bu sadece Tesla değil dünya çapında birçok firmanın da kullandığı bir üretim şekli. Peki fabrikalar neden kararıyor, robotlar insanların yapabildiği her şeyi yapabiliyor mu? Ve bir detay daha, karanlıkta çalışalım derken aydınlık günleri göremeyen firmalar da var mı?
“Karanlık üretim” de neyin nesi?
Karanlık fabrika, karanlık üretim, ışıksız üretim kavramları tek bir şeyi ifade ediyor ve yeni sansak da 1980’lerden beri hayatımızda. Peki nedir bu karanlık üretim?
Tamamen otomatik şekilde üretim yapan, insan müdahalesine gerek duyulmadan çalışan tesisleri ifade etmek için “karanlık fabrika” terimi kullanıyor.
Tesisler tamamıyla karanlık olacak diye bir kural yok. Bazıları aydınlatmalı da seçebiliyor ancak buradaki asıl amaç, insanların iş yapmak için ışığa ihtiyaç duyması ve otomatik devam eden üretimde robotların ışık olmadan da çalışabilecek teknolojiye sahip olmaları.
Sensörler, görüş algılama teknolojileri, yapay zekâ ve teknolojik yazılımlarla her şey önceden hazır, robotlar çalışabilir ve fabrika tasarruf gibi bazı amaçlarla hiç durmadan çalışmaya devam edebilir.
Gelelim Tesla’nın karanlık üretimine.
Elon Musk, 2016’daki bir toplantısında fabrikalarında karanlık üretim yapılacağını açıklarken fabrikalarını “makine yapan makine” olarak adlandırmıştı.
Nevada’daki devasa fabrikasının yanı sıra 2 fabrikada daha bu üretim modeli tercih edilmişti. Her şey otomasyona bırakılmıştı.
2018’e ise Musk, aşırı otomasyonun bir hata olduğunu kabul etti ve insanları fazla hafife almış oldu. Bu yüzden de bazı robotları insan işçilerle değiştirdi.
Musk’ı bu karara iten nedenlerden biri de Model 3’ün üretimiydi. Üretim gecikmeleri ve kalite sorunları yaşandı. Ancak otomatik montaj hatlarından bazılarına insanların geçmesi ile sorunlar çözüldü ve üretim oranları önemli ölçüde iyileşti.
Dünyanın yeni üretim modeli mi?
Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde karanlık üretim yeni gibi görünse de aslında IBM bunu 1980’lerde deneyen ilklerdendi. Aynı tarihlerde Apple da karanlık fabrika kurdu ancak 90’ların başında kapadı. Esnek üretimi karşılamayamadığı için karanlıktan vazgeçen bir diğer firma ise Adidas olmuştu.
Ancak her şirket başarısız olmadı. İngiltere merkezli Wootzano firması, meyveleri hazırlıyor ve paketliyor hem de tamamıyla robotlarla. Robot üreticisi FANUC ise Japonya’daki tesisiyle karanlık üretime en iyi örneklerden biri. Üretimde sıfır insan katkısı ile karmaşık robotlar bir araya getiriliyor.
Tabii ki bu teknoloji her işletme için uygun model olamıyor. Genellikle yarı iletken, kimyasal, ilaç, nükleer atık, elektronik montaj ve madencilik gibi bazı sektörlerde kullanımı yaygın.
Karanlık fabrikanın avantajları neler?
İşletmeler neden insanlardan vazgeçip otomasyona yöneliyor? Bunun sağladığı bazı avantajlar var.
Tam otomasyon ile insan hatası neredeyse sıfıra indirilerek sürekli ve daha hızlı üretim sağlanıyor.İş gücü maliyetlerinde önemli ölçüde tasarruf sağlanıyor ve güvenlik tehlikesi de ortadan kalkıyor.İnsan kaynaklı, fabrikada olması gereken sürekli aydınlatma ve iklimlendirme gerekmediği için enerji tasarrufu da sağlanıyor.Kahve molası, yemek molası, vardiya değişimi yok. Robotların durmaksızın çalışabilmesi sayesinde fabrikanın 7/24 faaliyet göstermesine olanak tanınıyor. İnsan iş gücüne ihtiyaç olmadığı için de üretimde kesinti yaşanmıyor.Karanlık üretimin dezavantajları da var.
Avantajı olduğu kadar tabii ki dezavantajları da var. Bu dezavantajlar yüzünden de zaten bazı firmalar %100 karanlık üretimi gerçekleştiremedi.
Robotların yaratıcı düşünme ve problem çözme yetenekleri olmadığı için beklenmeyen bir hata ve durumda sorunu çözmek için yine insan gerekiyor.Karanlık fabrika kurmak o kadar da ucuz bir şey değil. Uzmanlaşmış robotlar, yazılımlar ve teknisyenler gerekiyor. Normal bir otomatik fabrikadan daha fazla sermaye konulması gerekiyor.Hadi diyelim ki yazılımlar tamamlandı ve üretim başladı. Herhangi bir köklü değişim gerektiğinde programın değiştirilmesi de bir süreç ve bu kimi zaman üretimin durması, ek sermaye demek.Acı ama gerçek bir diğer dezavantaj ise robotların insanların yerine geçmesi yani çalışan insanların işine son verilmesi. İş kayıpları da işsizlik oranlarını herkes buna geçerse ciddi şekilde etkiler.Gelecekte öyle ya da böyle karanlık fabrika modelinin daha ön planda olması bekleniyor. Üretimin hızlandığı, hatanın sıfıra indiği modellerde geleceğin endüstrisi, insanlardan biraz uzak olacak gibi duruyor.
Siz ne dersiniz, gerçekten de robotlar burada da devreye girer, bazı meslekler son bulur mu?
Kaynaklar: Innovation Origins, Cambridge University Press, IPG, CapgeminiBunları da inceleyebilirsiniz:
Editor : Şerif SENCER
