Türkiye'nin ÖZETİ| Gayrimenkul Platformu GYODER, gayrimenkul sektörünün alt segmentlerini değerlendirdiği, 'GYODER Gösterge' Türkiye Gayrimenkul Sektörü 2023 4. Çeyrek Raporu'nu yayımladı.
GYODER'in Ziraat GYO'nun katkıları ile hazırladığı 'GYODER Gösterge' 2023 4. Çeyrek Raporu’na göre, 2023 yılı dördüncü çeyrek konut satışları bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yaklaşık yüzde 23,9 oranında gerileme kaydederek 325.852 adet oldu. 2023 yılı genelinde ise toplam konut satışları bir önceki yıla göre yüzde 17.5 düşüşle 1.225.926 adede gerileyerek son sekiz yılın en düşük seviyesine indi.
Satış türlerine göre ise farlılık, ipotekli satışlarda yaşandı. 2022 yılında 280 bin adet ipotekli konut satışı yapılırken 2023 yılında ise yüzde 36,6’lık bir düşüş ile 177 bin adet düzeyinde gerçekleşti. İpotekli satışlardaki azalma konut kredi faizlerinde ve konut fiyatlarındaki artışın etkisiyle meydana gelmiş görülüyor. İlk el satışlarda da 2023 yılında gerileme belirgin bir hal alarak bir önceki seneye göre yüzde 17,5’lik düşüşle 379 bin adet düzeyinde gerçekleşti.
Yabancılara yapılan konut satışları ise oldukça sert bir gerilemeye sahne oldu. Yabancıya yapılan satışlar 2023 yılında bir önceki seneye göre yüzde 48,1 azalarak 35 bin adet satış gerçekleşti.
Konut piyasasında yavaşlamada konut finansmanına erişimin zorlaşması ve konut fiyatlarındaki artışın etkili olduğu görüldü.
İstanbul’da metrekare fiyatı 44,532 TL
Konut fiyatları, Eylül 2022’de yıllık bazda en yüksek artış oranı olan yüzde 189,1’e ulaşılmasının ardından on dört ay üst üste düşüş kaydederek yüzde 82,8’e geriledi. Reel artış ise 2022 yılı kasım ayında yüzde 48,9 seviyesinde iken 2023 yılında reel artış yüzde 12,8 oldu. Yeni konut fiyatlarında da konut fiyatlarıyla benzer bir tablo görülmekte olup kasım ayı itibarıyla yıllık bazda nominal yüzde 88,4, reel yüzde 16,3 oranında artış gerçekleşti. Konut fiyatlarının ulaştığı mevcut seviye itibarıyla alım gücünde azalma meydana gelmiş ve bu durum konut fiyatlarındaki artış hızının azalmasının önemli etkenlerinden birisi olmuştur. Kasım 2023 itibarıyla Türkiye genelinde konut birim fiyatları 30.319 TL/m²’ye yükselirken İstanbul’da konut birim fiyatları 44.533 TL/m², İzmir’de 35.465 TL/m², Ankara’da 23.292 TL/m² oldu.
Konut fiyatı hane halkı harcanabilir gelirinin 4.85 katı
Rapora göre, İstanbul’da konut fiyatları ortalama hane halkı harcanabilir gelirin 4,85 katı oldu.
2023 yılı 4.çeyrek döneminde İstanbul’da 100 m2’lik bir konut için kullanılacak konut kredisinin aylık taksitleri ise hane halkı harcanabilir gelirinin yüzde 101'i oranında.
2023 yılı aralık ayı sonunda konut kredisi hacmi 438,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Konut kredilerinin bireysel krediler içindeki payı 2023 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 30,7 azalarak yüzde 16,2 oldu.
Raporda enflasyonist ortamın getirdiği reel getiri arayışı başta konut olmak üzere tüm gayrimenkul çeşitlerinde talebini oldukça artırdığına dikkat çekilerek, şöyle denildi: “Ancak gerek kredi mekanizmasında yaşanan yavaşlama gerekse gayrimenkul edinimi için kullanılacak tasarrufların azalması talebi törpülemektedir. Tasarruf amaçlı konut alımlarında 2023 yılı son altı aylık döneminde giderek azalma eğilimi göstermektedir.”
Gayrimenkul ve konut fonlama mekanizması kurulmalı
Raporda, “Gayrimenkul ve Konut Fonlama Mekanizmalarının” kurulmasının faydalı olduğuna dikkat çekildi. Konuyu değerlendiren GYODER Başkanı Neşecan Çekici, “Arz ve talebin dengelenmesinin zaman alabileceği unutulmamalı. Ancak fiyatların devamlı artması sürdürülebilir bir durum da değil. Gerek TCMB verileri gerekse de diğer kurumların verileri ‘balonlaşma’ eğilimi gösteren bazı taşınmaz türlerinin sönümlendiğine işaret etmektedir. İnşaat ve buna bağlı sektörlerin etkin işleyişi ile talebin daha sağlıklı oluşması için bazı kurumlara ihtiyaç duyulduğunu gözlemlemek mümkün. Bunların başında ise fonlama mekanizmalarının oluşumunun sağlanması ve fon akışlarının daha rasyonel bir biçimde tedarik edilmesi gelmekte. Ancak bu yapı tüm bileşenleri ile hayata geçirildiğinde ekonominin tümü için ciddi bir kazanım sağlayabiliriz” diye konuştu.
Lojistik stokunun yüzde 95’i kullanılıyor
Rapora göre 2023 yılında toplamda 135 bin m2 lojistik depo kiralama işlemi gerçekleşti. Gerçekleşen depo kiralama işlemlerinde geçen yıla göre alan bakımından yüzde 137’lik önemli bir artış kaydedilse de işlemler arz kısıtı nedeniyle 5 yıllık ortalama kiralama işlem hacminin yüzde 26 altında gerçekleşti. İstanbul Asya pazarındaki arzın sınırlı olması nedeniyle işlemler Kocaeli ve İstanbul Avrupa bölgelerinde yoğunlaştı.
İstanbul ve Kocaeli illerinde 2023 yılı 4. çeyrek itibariyle toplam lojistik stokunun yüzde 95'i kullanılıyor. İstanbul Avrupa yüzde 2, İstanbul Anadolu yüzde 1,1 ve Kocaeli yüzde 1,8 boşluk oranı görülüyor. Raporda İstanbul'da depo altyapısını güçlendirmeye yönelik stratejik çözümlere ihtiyaç duyulduğuna ve organize lojistik bölgelerinin oluşturulması amacıyla arazi tahsislerinin zorunlu olduğuna değinildi.
2025’te AVM arzı 14.5 milyon metrekareye ulaşacak
Rapora göre 2023 yılında büyük çaplı ofis yatırım işlemi gerçekleşmemişken orta ve uzun vadede yatırım işlemlerinin hızlanması bekleniyor. 2023 4. çeyrek itibariyle 12 ayda İstanbul genelinde toplam kiralama işlemi 315 bin m² olarak gerçekleşirken, 4. çeyrekte boşluk oranı ise yüzde 12,1 olarak gerçekleşti.
2023 yılının 4. çeyrek dönemi itibarıyla Türkiye’deki mevcut alışveriş merkezi arzı 446 adet alışveriş merkezinde 14 milyon m2 seviyesini geçti. 2023 yılında ülke genelinde toplam 137 bin m² kiralanabilir alana sahip 5 alışveriş merkezi açılarak perakende pazarına giriş yaptı. Mevcutta 532 bin m² kiralanabilir alana sahip 16 adet alışveriş merkezi inşaat halinde. 2025 yılı sonu itibarıyla tamamlanması planlanan projeler ile birlikte Türkiye genelinde toplam arzın 14,5 milyon m² seviyesine ulaşması bekleniyor.
GYF pazarı yüzde 121 büyüdü
Rapora göre Gayrimenkul Yatırım Fonlarının (GYF) büyüklüğü bir önceki çeyrek döneme göre yüzde 56,5 artış göstererek 75.8 milyar TL seviyesine ulaştı. GYF pazarı toplam büyüklüğünün, 2018 yılı son çeyreğinden itibaren her çeyrek pozitif yönde arttığı gözlemlendi.
Bu yılın dördüncü çeyrek rakamları, 2022 yılının aynı çeyreği ile kıyaslandığında GYF pazar büyüklüğü son bir yıllık periyotta yüzde 121,7 büyüme gerçekleştirerek 34,2 milyar TL seviyesinden 75,8 milyar TL büyüklüğe ulaştı.
GYO sayısı 48’e yükseldi
Raporda, 2023 yılının yeni Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO) kuruluşları açısından önemli bir yıl olarak göze çarptığına dikkat çekildi. 2023’te 9 yeni GYO kuruldu ve toplam GYO sayısı 48’e yükseldi. 2022 yılında 245 milyar TL olan GYO’ların toplam piyasa değeri, bu 9 yeni GYO ile birlikte son çeyrekteki küçülmeye rağmen 343 milyar TL’ye ulaştı.
Halka açıklık oranının 2022 sonundaki değeri olan yüzde 45,3’ten yüzde 43,9’ya gerilediği 2023 yılında fiili halka açıklık oranı ise bir puanlık düşüşle yüzde 32,43 olarak gerçekleşti. Yabancı çıkışının devam ettiği 2023’te net çıkışlar 135 milyar TL’ye ulaştı.
Editor : Şerif SENCER
