Toplumun ÖZETİ| dijitalleşmede geldiği noktayı ölçümleyen BETAM, hazırladığı ‘Türkiye’de Bilgi İletişim Harcamaları ve Dijitalleşme’ adlı rapor ile önemli tespitleri ortaya koydu.
BETAM tarafından yapılan araştırmada 2004-2021 arasındaki 17 yılda Türkiye’de hanehalklarına sunulan iletişim hizmetleri 22 kat artarken, abone başına gelir yüzde 30 azaldı.
Endekse göre erkekler dijitalleşme hızında kadınlardan önde yer alıyor. Dijitalleşmenin en hızlı olduğu il İstanbul olurken, bölge olarak Ege öne çıkıyor. İletişim harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı 2002’de yüzde 4,5 iken, 2019’da yüzde 3,6’ya geriledi.
2004-2021 arası hanehalklarının dijitalleÅŸmesi 22 kat artarken, dört telekomünikasyon firmasının ortalaması olarak hesaplanan abone başına aylık reel gelir, (2021 3. çeyrek fiyatları ile) yaklaşık 65 TL’den, 45 TL seviyesine düştü.Â
Rapora göre, reel olarak kişi başı iletişim harcamaları diğer birçok temel harcama kaleminin gerisinde kalıyor. 2002’de iletişim harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı yüzde 4,5 iken, 2019 yılında bu oranın yüzde 3,6’ya kadar gerilediği görülüyor.
Rapor doğrultusunda oluşturulan ve bu zamana kadarki en kapsamlı endeks niteliği taşıyan Türkiye Dijital Toplum Endeksi’ne (TDTE) göre ise Türkiye’deki hanehalklarının 2004-2021 yılları arasında dijitalleşme yolunda aldığı mesafe 22 kat arttı.
İLETİŞİM İÇİN YAPILAN HARCAMA AZALIYOR
 Gıdadan tütüne, tekstilden konut giderlerine, ev aletlerinden sağlığa, iletişim, ulaştırma, eğlence kültür, eğitim hizmetleri, lokanta ve yemek hizmetleri, konaklama giderlerine kadar toplam 12 farklı temel ürün ve harcama grubunun değerlendirildiği raporda, tüm ürün gruplarında kişi başı reel harcama seviyeleri yıllar içinde artış sergiliyor. 2002-2019 arasında ulaştırma harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı 7,7 yüzde puan, yemek hizmetleri ve otellerin ise 2,1 yüzde puan artarken, iletişim harcamalarının payının ise yüzde 4,5’ten yüzde 3,6’ya gerilediği görülüyor. Bu sonuç iletişim harcamalarının diğer harcamalar kadar hızlı artmadığını gösteriyor.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yayınlanan aylık ortalama abone başına gelir verilerinde de abonelerin ortalama mobil ve sabit hizmetlere ödedikleri tutarın reel olarak azaldığı görülüyor.
TÜRKİYE DİJTALLEŞME KONUSUNDA HIZLI GELİŞİM GÖSTERİYOR
İletişim harcamalarının artış hızının, diğer harcamalara göre daha yavaş kalmasına rağmen Türkiye, dijitalleşme konusunda oldukça hızlı gelişim gösteriyor. Rapor kapsamında oluşturulan Türkiye Dijital Toplum Endeksi (TDTE) için bu alanda yayınlanan yerli ve yabancı kaynaklar ile Türkiye’de dijitalleşmeyi ölçebilecek veri kaynakları incelendi.
İnternete bağlanma, internet kullanımı ve dijital kamu hizmetleri olmak üzere üç temel alandan oluşan TDTE değerlerine göre 2004 yılında 2,19 olan endeks değeri, 2021’de 22 kat artışla 49,45’e yükseliyor.
TDTE’yi oluşturan üç temel alandan biri olan ‘internete bağlanma’, hanelerin sabit ve mobil internet bağlantısındaki gelişmeyi endekse yansıtıyor. 2000’li yılların başından itibaren yaygınlaşmaya başlayan sabit genişbant internet bağlantısının 2011 yılına kadar endekse katkısı artarak devam ederken, takip eden yıllarda endekse olan katkı, daha büyük oranda mobil genişbant teknolojisine geçilmesiyle mobilden geliyor.
Bir diğer temel alan olan ‘internet kullanımı’na dair endeks seviyelerine e-ticaret ve internet bankacılığı önemli katkı sağlıyor. Mal ve hizmetler hakkında bilgi arama, online haber kaynaklarını okuma ve sağlıkla ilgili bilgi arama olmak üzere üç internet faaliyetinin bileşkesi olan ‘bilgi edinme’ ise dijitalleşmede önemli bir unsur olarak tanımlanıyor.
ERKEKLER DİJİTALLEŞMEDE KADINLARI GEÇİYOR
Endeks, bölge ve demografik boyutlara göre incelendiğinde başta İstanbul olmak üzere batı ve kıyı kesimler, 2011 ve 2021 arasında endekste en hızlı yükseliş gösteren bölgeler arasında. Dijitalleşme performansı Türkiye geneline göre en düşük olan bölgeler ise Kuzeydoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri olarak sıralanıyor.
Endeksler yaş gruplarına göre hesaplandığında, genç yaş gruplarının daha çok dijitalleştiği görülüyor. Öte yandan erkekler kadınlardan, gençler yaşlılardan, yüksek eğitimliler daha az eğitimlilerden daha iyi dijitalleşme performansı sergiliyor. Eğitim seviyesi arttıkça dijitalleşme performansı da artıyor.
