Enflasyonun ÖZETİ| bu yıl düşüş sürecine girmesi yeni emekli olacak kişilerin emekli maaşlarını da olumsuz etkileyecek. Emeklilik dilekçesini 31 Aralık 2024 tarihine kadar verenler, 1 Ocak 2025'ten sonra verenlere göre yaklaşık yüzde 30 daha yüksek maaşla emekli olacaklar. Emekli aylığındaki bu fark da ömür boyu alacakları aylıkları etkileyecek. Peki emekliliği hak etmiş veya bu yıl hak edecek kişiler ne yapmalı? Dilekçe tarihi konusunda karar verirken nelere dikkat etmeli? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, emeklilikle ilgili soruları yanıtladı.
DİLEKÇE TARİHİNİN EMEKLİ AYLIĞINI YÜZDE 30 ETKİLEMESİ KABUL EDİLEMEZ
"Emeklilik dilekçesini 2025’te verenlerin 2024 yılında verenlere göre daha az emekli aylığı alacağına ilişkin yazım üzerine çok sayıda mesaj aldım" diyen Kıvanç, şu ifadeleri kullandı: "Emeklilik dilekçe tarihinin emekli aylığı miktarında yüzde 30 – 35 oranında fark yaratması akla mantığa aykırı olduğu için haklı olarak herkesin kafası karıştı. Kabul edilebilir bir fark değil. Ancak, maalesef böyle bir fark çıkması kanundan kaynaklanıyor.
Yıllık enflasyon yüzde 3 – 5 civarında olsa emeklilik dilekçe tarihinin emekli aylığı miktarına etkisi çok sınırlı kalır. Enflasyon yüksek olsa bile izleyen yıllardaki enflasyon aynı düzeylerde olduğunda da emeklilik dilekçe tarihinin aylık miktarına etkisi ihmal edilebilir düzeyde olur.
Ancak, enflasyonun hızla yükseldiği veya hızla düştüğü dönemlerde emeklilik dilekçe tarihi aylık miktarını çok etkiliyor. Malum, bu yıl enflasyonda hızlı bir düşüş bekleniyor.
2024 yılının başka bir özelliği daha var. SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına ocak ayında enflasyonun üzerinde artış yapıldı. Geçen yılın ikinci yarısında enflasyon yüzde 37,57 olduğu için normalde ocak ayında SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları bu oranda artacaktı. Ancak, artış yüzde 49,25 olarak gerçekleşti.
EMEKLİ AYLIĞI NASIL HESAPLANIYOR?
Konunun anlaşılabilmesi için ilk defa emekli olanların aylığının nasıl hesaplandığı hakkında kısa bilgi vereyim. Emekli aylığı kişilerin tüm çalışma hayatları boyunca SGK’ya bildirilen prime esas kazanç (bunu brüt ücret olarak da kabul edebiliriz) tutarı ve prim gün sayısına göre belirlenen aylık bağlama oranına (ABO) göre değişiyor.
Emeklilik dilekçesi temmuz – aralık döneminde verildiğinde dilekçenin verildiği yılın ocak ve temmuz aylarında SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına yapılan maaş zammı aynen yansıtılıyor. Emeklilik dilekçesi izleyen yılın ocak ayında verilirse önceki yıl ocak ve temmuzda aylıklara yapılan zamlar dikkate alınmıyor. Bunun yerine önceki yılın TÜFE artışının yüzde 100’ü ile milli gelirdeki gelişme hızının yüzde 30’unun toplamından oluşan güncelleme katsayısı üzerinden hesaplama yapılıyor.
DİLEKÇEYİ 1 OCAK 2025’TE VERENLER BU YILKİ OCAK VE TEMMUZ ZAMLARINDAN YARARLANAMAYACAK
SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına ocakta yüzde 49,25, temmuz ayında da yüzde 24,73 oranında zam yapıldı. Yıllık artış yüzde 86,16 oldu. Emeklilik dilekçesini 31 Aralık 2024 tarihine kadar verenler ocak ve temmuz aylarındaki zamdan yararlanacaklar. 1 Ocak 2025 tarihinden sonra dilekçe verenler ise 2024 ocak ve temmuz aylarındaki maaş zamlarından yararlanamayacaklar.
Merkez Bankası 2024 yılı enflasyonunu yüzde 38 olarak tahmin ediyor. Merkez Bankası’nın piyasa katılımcıları ile yaptığı ankette ise 2024 yılı enflasyonu yüzde 43,52 olarak tahmin edildi. Orta Vadeli Program’da 2024 yılı gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) gelişme hızı yüzde 4 öngörüldü. Enflasyon tahminlerine göre, dilekçeyi 1 Ocak 2025 tarihinde verenlerin aylıkları 2024 yılı için yüzde 86,16 yerine yüzde 39,2 ile yüzde 44,72 arasında değişen oranda artırılacak.
YAKLAŞIK YÜZDE 30 ORANINDA MAAŞ FARKI OLACAK
İkisi arasındaki farkı daha iyi anlayabilmek için 2024 yılı ocak ayında 16.612 TL olan ve ocak ayında SSK ve BAĞ-Kur emekli aylıklarına yapılan zam yansıtılmamış maaş örneğini ele alalım.
Emeklilik dilekçesi 31 Aralık 2024 tarihine kadar verildiğinde 16.612 TL olan maaş önce ocak zammı uygulanarak 24.793 TL’ye çıkacak. Bu tutar temmuz ayındaki maaş zammı uygulandığında ise 30.925 TL olacak. Diyelim ki, bu yılın temmuz aralık döneminde enflasyon yüzde 10 oldu. Dilekçeyi 31 Aralık 2024 tarihinden önce vermiş olan söz konusu kişinin aylığı gelecek yıl ocak ayında yüzde 10 oranında artırılarak 34.016 TL olacak.
Emeklilik dilekçesi 1 Ocak 2025 tarihinden sonra verildiği takdirde ise 2024 ocak başında zamsız hali 16.612 TL olan aylık yüzde 39,2 oranında artırıldığında 23.124 TL’de, yüzde 44,72 oranında artırıldığında ise 24.040 TL’de kalacak. Ocak ayında ayrıca bu yılın ikinci yarısındaki yüzde 10’luk enflasyon oranında artırıldığında ise sırasıyla 25.436 TL veya 26.623 TL olacak.
Bu durumda, örneğimizdeki kişi emeklilik dilekçesini 31 Aralık 2024 tarihinde verdiğinde 2025 ocak ayında 34.016 TL aylık alacak.
Aynı kişi dilekçesini 1 Ocak 2025 tarihinde verdiğinde 2025 ocak ayı maaşı 25.436 TL ile 26.623 TL arasında kalacak. Gelecek yıl ocak ayı maaşları arasındaki fark yaklaşık 10 bin TL’ye kadar çıkabilecek.
ORTAYA ÇIKAN FARK İLERİDE TELAFİ EDİLİR Mİ?
Çok sayıda kişi, 2025 yılında ortaya çıkan bu farkın ileride telafi edilip edilemeyeceğini soruyor. Yaklaşık yüzde 30 oranındaki fark çok yüksektir. Bu farkın telafi edilebilmesi için önümüzdeki 3-4 yıl enflasyonun çok yüksek oranlarda çıkması gerekir. Böylece ortaya çıkan bu fark önemsiz hale gelir.
EYT’LİLER BİLMEYENLERE ANLATSIN
Benzer bir durum Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) 2023 yılında ilk emekli olduklarında ortaya çıktı. EYT’liler de 2022 yılında emekli aylıkları bilgisini e-Devlet’te her ay kontrol ediyorlardı. Yüksek ücretle çalışan kimi EYT’lilerin aylıkları e-Devlet’te her ay artıyordu. 2023 yılı ocak ayında emekli aylıklarına yüzde 30 oranında zam yapıldı. Ancak onların aralık ayında e-Devlet’te gördükleri emekli aylığı tutarı ocak ayında yüzde 30 oranında artmadı. Bağlanan aylıkları, 2022 Aralık ayında emekli olsalardı ocak ayından sonra alacakları aylığın yüzde 17 altında kaldı.
EMEKLİLİK DİLEKÇESİ İÇİN KARAR VERİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Yüz binlerce kişi şu an emekliliği hak etmiş veya yıl sonuna kadar hak edecek. Bunlar nasıl hareket etmeleri gerektiğine ilişkin karar vermeye çalışıyorlar.
Öncelikle şunu dikkate almak lazım: Emekli aylığı bağlanırken ortaya çıkan fark sadece 2025 yılında alınana değil ömür boyunca alınan emekli aylığına yansıyacak. Diğer yandan emeklilik dilekçesini 31 Aralık 2024 yerine 1 Ocak 2025 tarihinde verenler ise şu an 41.828 TL olan kıdem tazminatı tavanında yaşanacak artıştan yararlanacaklar. Gördüğüm kadarıyla karar vermekte en fazla zorlananlar, brüt ücreti 42 bin liranın üzerindeki kişiler.
Diyelim ki e-Devlet’te şu an görünen emekli aylığınız 31.000 TL. Yukarıda yaptığımız hesaplamaya göre, dilekçeyi 2025’te verdiğinizde emekli aylığı yaklaşık 10.000 TL daha az bağlanacak. Buna karşılık 20 yıldır çalışmakta olduğunuz işyerindeki brüt ücretiniz 50.000 TL.
Enflasyon bu yıl Merkez Bankası’nın tahminine uygun çıkarsa kıdem tazminatı tavanı ocak ayında yaklaşık yüzde 10 oranında artarak 46.000 TL civarına çıkacak. Kıdem tazminatındaki artış yaklaşık 4.200 TL’de kalacak. Söz konusu kişi emeklilik dilekçesini 1 Ocak tarihinde verdiğinde ömür boyu emekli aylığında uğrayacağı aylık 10.000 TL kayba karşılık 20 yıllık kıdem tazminatını ( 20 yıl X 4.200 TL olmak üzere) 84.000 TL daha fazla alacak.
Aynı kişi dilekçeyi 31 Aralık 2024 tarihinde verdiğinde emekli aylığı 10 bin lira daha fazla olacağından, kıdem tazminatında ortaya çıkacak 84 bin liralık kaybı 8,5 ayda telafi edebilecek. Ondan sonraki aylarda artıya geçecek.
KAMU İŞÇİLERİ ACELE ETMESİN
Ücretini ayın 14’ünde alan kamu işçilerinin acele etmesine gerek. Kamu işçileri için 14 Ocak 2025 tarihinde dilekçe vermek, 31 Aralık 2024 tarihinde verilmiş gibi kabul edilir. Kamu işçileri 14 Ocak tarihini beklediklerinde kıdem tazminatı tavanındaki artıştan da yararlanacakları için daha avantajlı olacaklar.
MEMURLAR 15 OCAK 2025 SONRASINI BEKLEMELİ
Buraya kadar anlattıklarım SSK (4/1-a) ve BAĞ – KUR’lular (4/1-b) için geçerlidir. Kamu görevlilerinin (4/1-c) dilekçeyi verdikleri tarih emekli aylığını etkilemiyor.
Ancak, kamu görevlilerinin emekli ikramiyeleri, dilekçenin verildiği tarihteki memur maaş katsayısı üzerinden hesaplanıyor. Dilekçeyi 15 Ocak 2025 tarihinden sonra veren kamu görevlilerinin emekli ikramiyeleri yaklaşık yüzde 10 oranında daha fazla olacak."
Editor : Şerif SENCER
