İnsanlığın ÖZETİ| tarihine baktığımızda hep bir hız merakı olduğunu görüyoruz. Koşu yarışlarından at yarışlarına bu hız tutkumuz, yarışabildiğimiz ve yarıştırabildiğimiz her şeyle bir hız mücadelesi olarak devam ediyor. Günümüzde de hızı öne çıkaran bolca çalışma var.
Hız için kullandığımız en temel aracılar ise kullandığımız araçlar. Araçların hız için en önemli bileşenlerinden birisi ise pek kıymetleri bilinmese de lastiklerdir. Zira araçlarımızın zemine değdiği tek nokta, lastikleri. Bisikletlerin lastikleri daha yüksek hız için inceltilirken, otomobillerin lastiği ise yayvanlaştırılıyor. Peki neden?
Yol ve yarış bisikletlerinin lastikleri şu şekilde:
Yarış otomobillerinin lastikleri ise şu şekilde:
Öncelikle temel fizik bilgilerimizi güncelleyerek başlayalım.
Daha yüksek hıza çıkmak için sürtünmeyi azaltmak gerekiyor. Zira sürtünme ne kadar fazla olursa, o kadar çok enerji ısıya dönüşüp boşa gidiyor, ayrıca aşınmaya da neden oluyor. Daha az sürtünme demek, daha az enerji kaybı demek.
Aerodinamik çalışmalarda, daha az sürtünme yaratan yeni malzemeler geliştirilir. Bu durumda daha dar lastikler hız için daha mantıklı gözüküyor, değil mi? Lastikler o zaman neden bu kadar farklı?
Aslında bu konuda cevabı bir cümleyle özetlemek istersek, yine bir lastik sloganını kullanabiliriz: "Kontrolsüz güç, güç değildir."
Öncelikle otomobil lastiklerini seçerken önemli olan faktörlere bir bakalım.
Yüzey Alanı: Otomobiller ağırdır, birkaç yüz kilodan başlayan ağırlığa sahip dev metal, cam ve plastik yığınlarıdır. Bu nedenle de yükü sağıtabilmek ve dengeli taşıyabilmek için daha geniş ve kalın lastiklere ihtiyaç duyulur. Ayrıca daha geniş yüzeyle gelen sürtünme, daha iyi yol tutuşu da sağlar. Böylece otomobili kontrol etmek daha kolay hale gelir.
Hızlanma ve Durma: İvme (kısaca hızlanma hızı) oldukça yüksek olan otomobiller çok hızlı bir şekilde yüksek hızlara çıkıp, çok da hızlı bir şekilde durmayı başarır. Daha geniş temas yüzeyi sayesinde araçlar daha çabuk hızlanmak için gerekli tutunmaya kavuşur. Araçların durması gerektiğinde ise geniş yüzey alanı, daha kolay gücü yola aktararak durmayı sağlayacaktır.
Yol Tutuşu: Aracın yola tutunabilmesi, virajları dönebilmesi gibi oldukça mühim, yoksa yolculuklarımız ilk engelde tatsız şekilde son bulurdu. Daha fazla güvenlik ve kontrol sağlayan geniş temas alanı burada da yardımcımız oluyor. Bir de yüksek hızlarda bir lastiğin doğrultusunu değiştirdiğiniz zaman, lastikler daha fazla yan kuvvete maruz kalıyor. Rüzgarın lastiğinizi ittiğini düşünün, yüksek hızlarda ince bir lastiğiniz olursa; bu, lastiğin kaymasına ve devrilmelere neden olabilir.
Dayanıklılık: Otomobiller çok fazla güç üretmekle kalmazlar, çok daha uzun mesafeleri kat ederler. Kaldı ki yollar da lastikleri aşındırır. Ufak tefek engebeler, çukurlar, bozulmuş yüzeyler gibi etmenler de lastiklere zarar verir. Otomobillerin ağırlığı altında lastiklerin bu şartlara direnebilmesi gerekir.
Bisiklet lastikleri için ise kriterler daha farklı oluyor.
Bisikletlerin lastiklerine karar verilirken bakılan faktörleri temelde 5 ana maddeye ayırabilmemiz mümkün:
Aerodinamik: Bisikletler, yapılarının ince olması sayesinde minimal hava direnciyle hareket edebilirler. İnce lastiklerin olması, hava direncini azaltır. Bu da daha hızlı pedal çevirebilmeyi sağlar.
Hafiflik: Bisikletlerin daha hafif olması demek, daha kolay hızlanması ve daha iyi manevra yapabilmesi anlamına geliyor. Sonuçta bisikletler insan kas gücünü kullanıyor, haliyle gücün izin verdiği kadar hızlanabildiği için bu incelik avantaj sağlıyor.
Esneklik: İnce lastikler daha esnek bir yapıya sahip oluyor. Bu da yolda bisikletin küçük düzensizlikler nedeniyle yaşayacağı titreşim gibi sorunları ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Böylece daha akıcı ve daha pürüzsüz bir sürüş sağlar.
Yol Dengelemesi: Bisikletlerde sürücünün ağırlığı büyük oranda doğrudan lastiklerin üzerine biner. İnce lastikler, yüzey alanını azalttıkları için bu ağırlığı yola daha iyi aktarır. Ağırlığın yola daha iyi aktarılması demek, daha iyi denge sağlamak demektir. Bu da daha iyi kontrol ve daha stabil bir sürüş sağlar. Özellikle virajlar için önemli avantaj üretir.
Enerji Verimliliği: İnce lastikler, yol ile temas eden alanın da azalması anlamına geliyor. Yüzey alanı azaldıkça sürtünme uygulanabilecek alan da daha düşük oluyor. Bisikleti bir noktadan diğerine ulaştırmak için gereken güç miktarı da haliyle azalıyor.
Editor : Şerif SENCER
