Akademik çalışmaları 19. ve 20. yüzyıl Türkiye’si üzerine yoğunlaşan ve bu bağlamda 25'in üzerinde kitabı ve 300'den fazla makalesi yayımlanan Bilim Akademisi üyesi Zafer Toprak, 1946 yılında doğdu, Saint Joseph Fransız Lisesi’nden ve Mülkiye’den (Ankara SBF) mezun oldu. Yüksek lisansını Londra Üniversitesi'nden, doktoralarını İstanbul İktisat Fakültesi ve Minnesota – St Olaf College’den aldı. 1972 yılında Londra Üniversitesi'nde öğretim görevliliğine başladı.1977'de Boğaziçi Üniversitesi Beşeri Bilimler Bölümü'ne katıldı. 1992-2013 yılları arası Boğaziçi Üniversitesi’nin doktora programlarının yer aldığı Atatürk Enstitüsü’nün başında bulundu.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Sümerbank, Akbank, Yapı Kredi Bankası, Milli Reasürans, Anadolu Sigorta, Borusan gibi kuruluşların kurumsal tarih kitaplarını hazırladı. Toplum ve Bilim dergisinin ve Yurt Yayınları'nın kurucuları arasında yer aldı. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın kurucusu oldu. Avrupa Bilim Vakfı projelerinde yöneticilik yaptı ve birçok uluslararası sempozyum düzenledi. Türkiye İş Bankası Finans Müzesi'ni ve Asım Kocabıyık Borusan Müzesi'ni kurdu. Yapı Kredi Bankası, Garanti Bankası, Türkiye İş Bankası, İnönü Vakfı ve Pera Müzesi sergilerinde küratörlük yaptı.
“Prof. Dr. Aptullah Kuran Üstün Hizmet”, “Osmanlı Bankası-Garanti Bankası Bankacılık ve Finans Tarihi” ve “Sedat Simavi Sosyal Bilimler” ödüllerini kazandı.
ZAFER TOPRAK'IN ÇALIŞMA YÖNTEMİ
Zafer Toprak on iki yıllık bir çalışmanın sonucunda Cumhuriyet’in kurucu felsefesinin ardındaki eserleri inceleyerek yazdığı, yüz yıllık gelişimi süreklilikler ve kesintiler bağlamında ele alan, “Atatürk – Kurucu Felsefenin Evrimi” (Eylül 2020) kitabını şu sözlerle tanıtmıştı:
“Eser bir Atatürk biyografisi değil. O’nun zihin dünyası üzerine… Ben bunu entelektüel arkeoloji olarak niteliyorum. Atatürk’ün her türlü söylev ve demecini, yazdıklarını, kişisel notlarını, yakın çevresinin anılarını eni konu irdeleyerek çağdaş bir toplum inşa sürecinin ipuçlarını yakalamaya çalışıyorum. Kitap, aslında bir sentez çalışması. 2012’de Cumhuriyet ve Antropoloji’yi yayınlamıştım. Onun ardından altı kitap geldi. Yedinci kitap bütün bu çalışmaların soyut düzeyde bir noktaya ulaşmasıdır.”
Zafer Toprak'ın bu sözleri onun gelecek kuşakların ders çıkarması gereken çalışma yöntemini de ortaya koyuyor.