Türk-İş'in Kasım ayı "Açlık ve Yoksulluk Sınırı" sonuçları açıklandı. Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış Kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 4,87 oranında gerçekleşti.
Buna göre, fiyatlarda on bir aylık değişim oranı yüzde 90,02, son on iki ay itibarıyla artış oranı ise yüzde 137,38 olarak hesaplandı.
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 7.425,23 TL'den 7.786,85 TL’ye, gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 24.186,42 TL'den 25.364,35 TL’ye, bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 10.171,17TL’ye yükseldi.
Açıklamada şu bilgiler verildi:
Dört kişilik bir ailenin sadece mutfak harcaması için yapması gereken zorunlu harcama tutarı geçen aya göre 361 lira artış gösterdi. Yılbaşına göre bu tutar 3.689 liraya ulaştı. Gıda yanı sıra halkın belini büken kira, ısınma, elektrik, su, ulaşım, vb. zorunlu harcamalar da dikkate alındığında haneye girmesi gereken gelir seviyesi ortaya çıkmaktadır.
İçinde bulunulan geçim şartlarını dikkate almadan, aşınmış ücret gelirlerini resmi enflasyon oranında ve kısmen biraz üzerinde artırmak mevcut yoksulluğun devamı anlamındadır. Öncelikle yapılması gereken, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) tanımladığı “insan onuruna yaraşır” bir ücret geliri seviyesi belirlemektir. Enflasyona karşı korunması ve refah payı eklenmesi gereken gelir düzeyi belirlenen bu tutar kabul edilmelidir.
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Kasım 2022 itibariyle gözlemlenen değişim harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:
SÜT, YOĞURT, PEYNİR GRUBUNDA ARTIŞ ZİRVEDE
Bu gruptaki tüm ürünlerin fiyatları yükseldi. Fiyatların yükselmesindeki en önemli sebep ise arz eksikliği. Resmi verilerle ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı, 2022 Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 4,4 ve Ocak-Eylül döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2,7 azaldı. Bu azalmanın en önemli nedeni ise süt alım fiyatının 8,5 TL’den yukarıya çıkarılmamasıdır. Ancak serbest piyasada marketler, kesilen inekler ve zarar ettiklerinden dolayı üretimden çekilen aileler dolayısıyla mevcut sütleri 10 TL ve yukarısından almaya başladı. Yeniden bir hayvanın yetişip süt vermesi en az 1 yılı buluyor. Düşük tutulan resmi çiğ süt fiyatları sebebiyle daha çok üreticinin üretimden çekilmesi süt, süt ürünlerinin büyük oranda ithalatını gerektirebilir ve bu durum orta-uzun vadede çok daha pahalı olmalarına neden olabilir. Market markalı ucuz sütlerin fiyatı 15,5 TL’ye yükselirken genelde ortalama litre fiyatı bir ayda yüzde 8 artarak ilk kez 20 TL’yi aştı. Kasım ayında peynir yüzde 12, yoğurt yüzde 5 fiyat artışı yaşadı.
ET, TAVUK, BALIK, YUMURTA, HAYAL OLDU
Dana kıyma 139 TL, kuşbaşı 147 TL’ye yükseldi. Kuzu eti yüzde 6 zamlandı. Tavuk eti fiyatı ise yüzde 7 geriledi. Kış mevsimine girerken balık arzı artışı nedeniyle ortalama balık fiyatları düştü. Bir ayda kuru fasulye yüzde 6, yeşil mercimek yüzde 8, nohut yüzde 10 zamlandı. Kırmızı mercimek fiyatı da aşağı yönlü seyir izledi. Yumurta fiyatı bu ay sabit kaldı.
EKMEK ASLANIN MİDESİNDE
Aylık seviyede pirinç yüzde 8, bulgur yüzde 5 oranında zamlandı. Makarnanın fiyatı düştü. Un ve irmik fiyatları yükseldi. Ekmek fiyatı -şimdilik- aynı kaldı. Ancak 200 gram ekmeğin 5 lira olması yönünde talep söz konusu… Bilindiği üzere ekmek özellikle yoksul kesimlerin gıda tüketiminde başta geliyor ve buradaki fiyat artışı mutfak harcamasını doğrudan etkiliyor.
TAZE SEBZE-MEYVEDE YAZ AYLARINDA BİLE FİYAT ARTTI
Semt pazarlarında yeşil soğan, kıvırcık gibi salata yeşilliklerinin fiyatları artarken pırasa, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları düştü. Türk mutfağının önemli parçalarından olan patates yüzde 25 zamla bu ay ortalama 12,5 TL’den tezgâhlarda bulundu. Kış sebzelerinden brokoli, karnabahar, yeşil lahana, limon fiyatları düşerken domates, salatalık, biber gibi sera sebzelerinin fiyatları arttı. Domates ortalama 17 TL, salatalık ortalama 20 TL’den satıldı. Yaz meyvelerine veda ederken kış meyvelerinden ayva 12 TL, mandalina 16 TL, portakal 11 TL, greyfurt 10 TL’den satıldı. Muz ve hurma fiyatları geriledi. Ortalama sebze kg fiyatı 16,78 TL, ortalama meyve kg fiyatı 13,04 TL oldu. Hesaplamada 18’i sebze ve 10’u meyve olmak üzere toplam 28 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı bu ay 15,68 TL olarak tespit edildi.
YAĞ LÜKS OLDU
Ayçiçek yağının fiyatı bazı marketlerde uygulanan promosyonun etkisiyle biraz geriledi. Bir ayda zeytinyağı yüzde 7, tereyağı yüzde 9 zamlandı. Margarin fiyatları da arttı. Tereyağındaki bu yüksek zammın sebeplerinin başında süt üretiminin azalması bulunmaktadır.