Bu zehir, proteinden oluşan ve tükürük bezlerinde üretilen bir salgıdır. Her yılanda bu zehirli salgı, yılanın türüne özgü olsa da özünde aynı ölümcül etkiyi yaratır. Misal engerek, kara mamba, pama ve kobra gibi yılanlar bilinen en zehirli türlerden sadece birkaçı.
Bu canlıların zehre ihtiyacı var diyebiliriz çünkü avladıkları hayvanları bu sayede etkisiz hale getirebiliyorlar. Peki herkese zararı olan bu salgının, yılanlar üzerindeki etkisinin ne olduğuna gelin bir bakalım.
Zehir, yılanların avlarını sindirmelerine yardımcı olur.
The Rising Nepal .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Yılanın zehrinin içindeki proteinler başka canlılar için faydalı değildir. Örneğin insan etine enjekte edildiğinde birkaç saniye içerisinde kişi hayata veda edebilir. Bu zehirde, büyük molekülleri hızlıca parçalayıp sindirebilmek için özel enzimler bulunur. Böylece yılanlar, avlarının vücudunda bulunan protein, karbonhidrat, nükleotit (DNA VE RNA'nın yapı taşı) ve fosfolipidleri (proteinlerle birlikte hücre zarının yapısında bulunur) kolayca parçalayabilir.
İşte bu nedenledir ki yılan, kendi boyundan büyük devasa canlıları bile tek ısırıkta ölüme yollayabilir. Bir de bu zehirde polipeptik toksinleri bulunur ki bu da zehrin oluşmasını sağlayan elementleri içinde barındırır. Bu zehirli salgı, hücrenin yapısını ve işleyişini bozduğu için oldukça tehlikeli bir silahtır.
Yılanın ısırığı, zehrin salgılanması için öldürücü bir vuruştur.
Peki neden bu böyledir? Çünkü yılanın dişleri bir dokuyu delip içine girdiğinde zehir, açılan yaranın içerisine yavaş yavaş süzülmeye başlar. Bazı yılanlarda durum farklı olabilir. Örneğin kimi yılanlar tükürüğüyle bile zehir salgılayabilir. Kimileri de zehri fırlatabilirler ki orada bulunan canlılara artık geçmiş olsun demekten başka çare kalmaz.
Tüküren Kobra .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Misal, "tüküren kobra" bu hünerlere sahip olan bir yılan türüdür. Ancak zehri, karşısındakinin derisine değdiğinde onu hemen öldürmez, ona zarar verir. Sadece avının gözüyle temas ettiğinde anında müdahale edilmezse bu tükürük ölümcüldür. Yani bu zehir fırlatma işi direkt öldürme amacı taşımaz; bu, yılanların bir nevi kendilerini savunma davranışıdır.
Tüm yılanlarda zehir mekanizması dört ana bileşenden oluştuğu için aynı şekilde çalışır diyebiliriz.
Birinci bileşen zehir bezleri; baş bölgesinde ve boğazın arka tarafında bulunur. Bunlar zehri üretir ve zamanı geldiğinde kullanmak üzere depolar. İkinci bileşen, avı sarıp sarmalamaya yarayan ve kaç doz zehir salgılanacağına karar veren, kafada bulunan kaslardır. Son vuruşu yapan yer ise dişler ve ağzın içindeki kanallardır. Kanalları zehrin dişlere ulaşması için bir yol gibi düşünebilirsiniz. Yani bu döngü en son dişlerde tamamlanır ve zehir, dişlere akmış olur.
Bu zehrin dışı seni yakar ama içi sahibini de yakar.
UVA Today - The University of Virginia .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Başta da belirttiğimiz gibi yılanların zehrindeki protein onlar için zararlı değildir. Tabii şöyle bir durum var ki o da bu proteinlerin yılan için toksik bir etken yapabilmesi için zehrin vücudunun dokusuna veya kan dolaşımına karışması gerekir. Yani evet; yılan, zehri ağız yoluyla yuttuğunda bir zarar görmez. Onun mide asidi ve sindirim sistemindeki enzimler, zehri parçalayarak etkisiz hale getirir.
Fakat diyelim başka bir yılan tarafından ısırıldılar, o zaman zehir direkt kan dolaşımlarına girer ve bu onlar için de öldürücü olur. Yani en baştaki sorumuza döndüğümüzde; bir yılanın zehirden ölmesi için ya intihar edip kendini ya da başka bir türdeşinin gelip onu ısırması şarttır. Velhasıl yılanların zehri bu şartlar sağlandığında kendileri için bile ölümcüldür.
Kaynaklar: Science ABC, Olağanüstü Kanıtlar
www.idrak34.com