Banyo küveti, minik köpükler, oyuncak ördekler ve mutlu bebişlerle dolu bebek şampuanı reklamlarında hep duyduğumuz o “göz yakmayan” formüller tam olarak ne anlama geliyor?
Yetişkin şampuanları neden göz yakıyor? Bizim de saçlarımız ipek gibi, kokumuz bebek gibi olsa bir de gözlerimiz yanmasa olmaz mıydı veya yetişkinler olarak biz de bebek şampuanı kullansak ne olur?
Gözlerimiz o kadar hassas ki neredeyse her şey yanma hissi yaratabilir.
Önce nelerin göz yaktığına bir bakalım. Aslına bakarsan aklına gelebilecek çoğu madde, gözle temas ettiğinde ciddi yanma hissine neden olabilir. Hatta su bile.
Yalnızca göz dokusu ile ciddi ölçüde uyumlu bazı nadir bileşimler bunu azaltabilir veya hiç hissedilmemesini sağlayabilir.
Her şampuan biraz batma ve yanma hissi yaratır. Bebek şampuanları da.
Yani hiç göz yakmayan şampuan diye bir şey yok. Ama temizleyici özelliği daha az olan şampuanlar daha az göz yakar.
Çocuklar yetişkinler gibi saçlarına çok sayıda ürün sürmediklerinden temizleyici özelliği çok daha az olan şampuanlar onlar için yeterli olur.
Daha bilimsel açıklamalara mı ihtiyacın var?
Şöyle ki, şampuanın içindeki moleküller hem suyu hem de yağı sever ve böylece yağ şampuanla birlikte yıkanıp atılabilir. Sürfaktanlar, şampuanların içinde bulunan ve suyla buluşunca buluştukları yerdeki yüzey gerilimini etkileyen bileşiklerdir.
Bebek şampuanlarındaki sürfaktanlar yetişkin şampuanlardakinden daha uzundur, bu şekilde olmaları da onları daha az etkili ama daha acısız bir hale getirir. Bebeklerin saçları yetişkinler kadar yağ üretmediğinden bu gayet yeterli olur.
Yetişkin şampuanları genellikle saçı daha iyi temizleyebilmek için laurik ya da loril dediğimiz türden, daha sert formülasyonları olan sülfatlar içerirler. Bebek şampuanlarındaki formülasyon ise çok daha hassas içeriğe sahiptir. Yetişkin şampuanları kadar güzel temizlemez ama gözlere de batma yapmaz.
Aşağıdakilerden hiçbir şey anlamayabilirsin ama sonuncu kodun ortasındaki 39 sürfaktanın ne kadar uzun olduğunu bize gösteriyor.
Hiç sülfat içermeyen sabunlar da gözleri mahvedebiliyor.
Evet göz yakan tek şey sülfat değil. Aslına bakarsan arıtılmış su bile gözünü yakar. Gözlerin ona temas eden, ozmotik basıncı ve pH’ı göz zarından farklı olan her şeye karşı aşırı derecede hassastır.
Son yıllarda şampuan yerine örneğin Kastil sabunu gibi çeşitli sabunlar kullanmak da oldukça tercih ediliyor. Kastil sabunu gibi sülfat içermeyen sabunlar da aynı şekilde gözün pH dengesinden çok daha farklı bir asidik yapıdadır. Yani ister sülfür içeren ister içermeyen bir şampuan olsun pH ve ozmotik basıncı doğru olmadıkça yine göz yakacaktır.
En son ne zaman gözüne şampuan kaçtı ve gözün yandı? Muhtemelen uzun zaman önce.
Evet hatırlamıyor bile olabilirsin. Çünkü duşa girdiğimizde ne zaman şampuan süreceğimizi, ne zaman suyu açacağımızı ve köpüklerin yüzümüze süzüleceğini biliyoruz. Bunu düşünmüyoruz bile, refleks olarak gözümüzü kapatıp kendimizi koruyabiliyoruz.
Bebekler henüz bunu öğrenememiş oluyorlar. Bu yüzden gözlerini açık unutup gözlerine burunlarına köpüklü suların kaçma riski yetişkinlere kıyasla çok daha fazla oluyor. Bu yüzden yetişkinler için daha temizleyici ve daha can acıtabilecek şampuanlar sorun değilken bebekler için sorun olabiliyor.
Kaynaklar: Lammy Rheology, Limmer HTC, Puracy, Baby Care Guru, Washington Post