Dünyanın her yerinde bambaşka 'sistemler' geçerli olsa da, günümüz eğitim sisteminin temeli ortak; bir eğitimci ve öğrenciler bir araya gelirler, eğitimci öğretir, öğrenci öğrenir, ödevler verilir, sınavlar yapılır ve öğrencinin 'ne kadar öğrendiği' test edilir.
Bu basit ve pek çok yönden eleştiriye açık sistemde son dönemde bazı çatlaklar oluşmaya başladı. Çünkü ChatGPT gibi yapay zeka destekli uygulamalar ve yazılımlar, öğrenciler yerine ödev yapmaya, hatta sınava girmeye başladılar. Açık konuşmak gerekirse, bu konuda epey de başarılılar.
Yapay zeka, eğitimde bir avantaj mı yoksa korkulması gereken yeni bir 'öcü' mü peydah oldu?
Yapay zeka yazılımlarının son dönemdeki hızlı gelişimi ve artan popülaritesi sonrası eğitime etkileri de haliyle tartışmaya açıldı.
Öğrencilerin ödevlerini yapay zeka destekli uygulamalar üzerinden hazırlamaları, sınavlarda bu yazılımlardan yararlanmaları, ChatGPT'nin arka arkaya hukuk, işletme, doktorluk gibi bölümlerin yazılı sınavlarından üstün başarıyla geçmesi gibi olaylar sonrası tartışmalar öyle büyüdü ki yasaklar gelmeye başladı. Ancak bu yasakların karşısında, yapay zekayı her alanda olduğu gibi eğitimde de bir destek elemanı olarak kullanabileceğimizi düşünenler var.
Ülkemizde de tartışma yaratan bu konuya cevap alabilmek için eğitimcilere bazı sorular yönelttik;
Bir ödev/proje için ChatGPT, DALL-E, Midjourney gibi yapay zeka yazılımlarından elde edilen doneleri kabul eder miydiniz, cevabınızı gerekçe ve koşullarıyla özetleyebilir misiniz?
Dr. Onur Akşit / Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü: ''Kabul edebilirim. Adı geçen yapay zekalar onlara verdiğiniz komutlar, ifadeler ve soruların niteliklerine göre daha iyi cevaplar veriyorlar. Yani onları iyi ve amacına uygun kullanabilmek de bir eğitim ve beceri gerektiriyor. Öğrencilerin bu niteliklere sahip olup olmadıklarını ölçen bir değerlendirme sistemine göre (tüm süreci içeren raporlarıyla birlikte) ödevlerini veya projelerini kabul edebilirim.''
Vedat Ersin Ceviz / Bilgisayar Öğretmeni: ''Tabii ki kabul ederdim çünkü artık ne yazılılarda sorduğumuz soruların ne de verdiğimiz ödevlerin salt bilgi aramaya yönelik olmaması gerektiğini savunuyorum. Ezberci yaklaşımı desteklemek yerine açık uçlu, yoruma dayalı ve öğrencinin kendine has yaklaşımını çalışmalarda görmeyi hedefliyorum. Ayrıca yazılılarda da konuyu ne kadar anladığını daha net çıkarabiliyorum. Bu nedenle bu yazılımları kullanması onun kafasında bir taslak oluşturması açısından önemli. Bu taslağın üzerine inşa ettiği yaklaşım ve çıkarımlar biz öğretmenleri hedeflenen kazanıma daha çabuk götürebilir.''
Elif Türkan / Matematik Öğretmeni: ''Bu durum öğrencilerin ödevinin kazanım amacına göre değişir. Çünkü öğrenciye bilgiye nasıl ulaşması gerektiğini öğretme kazanımını amaçlayan bir projede, öğrencinin bu yazılımları araştırıp yapay zekayı dolayısı ile teknolojiyi kullanarak projeyi tamamlaması aktif bir öğrenme ortamı yaratır; projenin kazanımına ulaşılmasını sağlar. Diğer yandan, projenin amacı öğrencinin hesaplamalar gibi pratik zihinsel beceri gerektiren kazanımları pekiştirmesi ise öğrenciyi hazıra itmesi sebebi ile kullanılmamalıdır.''
Öğrencilerinizin sınavlara ChatGPT gibi yazılımlar ile hazırlanmalarını ve sınavların değerlendirilmesi gibi konularda yapay zeka destekli yazılımları kullanmayı ister miydiniz?
Onur Akşit: ''ChatGPT neredeyse Google gibi kullanılabilir. O yüzden onu hazırlık için kullanabilirler. Değerlendirme konusunda evet isterdim çünkü sınıflar gittikçe kalabalıklaşıyor. İşimizi çok kolaylaştırabilir yapay zeka destekli yazılımlar.''
Vedat Ersin Ceviz: ''Yapay zeka destekli yazılımların sınav değerlendirmesinde kullanılmasını kesinlikle destekliyorum. Çünkü çok fazla öğrencimiz olduğundan öğrencileri takip etmek, önceki başarılarını kendi içinde ve diğer öğrencilere göre değerlendirmek gibi çok fazla efor sarf edilmesi gereken işlemlerden kurtaracaktır. Öğrenciler bazında ise öğrendiği bilgiler arasındaki bağlantıyı oluşturması çok önemlidir. Bilgi ezberlenebilir ama tam olarak nerede kullanması gerektiğini bu bağlantılar sayesinde edinir. Bu bağlantıları öğrencide oluşturmak biz öğretmenlerin görevi. Ama okul dışında ve sınava hazırlanırken bu bağlantıları yapay zeka yardımıyla oluşturabilirler. Öğretmen kadar başarılı olur mu o tartışma konusu :) Çünkü öğretmeni öğrencisini yapay zeka yazılımlarına nazaran daha iyi tanır.''
Elif Türkan: ''Desteklerim. Sınava hazırlanma açısından özellikle uzaktan eğitim süreci için faydasının olacağını düşünüyorum. Sınav değerlendirilmesinde kullanılmasında açıkçası emin değilim. Ölçme değerlendirme yöntemine göre tercih edilebilir/edilmeyebilir. Çünkü açık uçlu bir soruda öğrencinin nerede, neden hata yaptığını inceleyip puanlamak için öğrenciyi tanımak gerekir ama yapay zeka bu analizleri bize sağlayamaz. Ve yorum sorularında tek bir doğru cevap olamayacağı için de o tarz bir ölçmenin değerlendirmesinde kullanılmamalı diye düşünüyorum.''
Yapay zeka yazılımlarının eğitim süreçlerine entegre edilerek aktif olarak hem öğrenciler hem de öğretmenler tarafından kullanılması konusuna nasıl bakıyorsunuz?
Onur Akşit: ''Yapay zekayı görmezden gelmek ve kullanmamak yakın bir zamanda pek mümkün olmayacak gibi görünüyor. Ancak bunun eğitim etiğine uygun kullanımını öğrencilere mutlaka benimsetmek gerekiyor. Teknolojiyi, işimizi, hayatımızı, düşünce biçimimizi elimizden alacak bir özne olarak değil hayatımızı kolaylaştıracak bir özne olarak görmeliyiz diye düşünüyorum. Tabii onu böyle bir özne haline getirmek de bir anlayış ve mücadeleyi gerektiriyor.''
Veysel Ersin Ceviz: ''Derslerde bilgi akışı yerine bu yazılımları öğretmenler bir partner gibi kullanabilirler. Böylelikle öğrencilerine de yapay zekayla nasıl iletişim kurulması gerektiği ve onları eğitimde nasıl kullanmaları gerektiği kavratılmış olur. Öğrenciler de evlerinde sınav çalışmalarında tıpkı birebir etütteymiş gibi özel öğretmenle partner bir şekilde evdeki çalışmalarını yürütebilirler. Yapay zekanın kullanımını genel anlamda bir tehditten çok yaratıcılığı ve verimi arttırmada bir araç olarak görüyorum.''
Elif Türkan: ''Elbette, günümüz eğitim anlayışı yaparak yaşayarak öğrenme-öğrenci merkezli bir yaklaşım olduğundan öğrencinin kalıcı öğrenmesine katkı sağlayabilir. Yapay zeka yazılımları öğretmen için de anlatılan kazanıma bağlı olarak zamandan, emekten ve paradan tasarruf sağlatabilir.''
Aynı soruları bir de ChatGPT'ye sorduk;
Verdiği cevaplar oldukça uzun olduğundan, cevapların sonundaki 'özet' kısmını aldık.
Sence bir ödev/proje için öğretmenler ChatGPT, DALL-E, Midjourney gibi yapay zeka yazılımlarından elde edilen doneleri kabul etmeli mi, cevabı gerekçe ve koşullarıyla özetleyebilir misin?
''Yapay zeka verileri öğretmenlerin öğrencilerinin öğrenmesini izlemelerine yardımcı olabilir, ancak doğru ve güvenilir olmalı, öğrencilerin öğrenme tarzları ve gereksinimleri dikkate alınmalı ve sadece bir araç olarak kullanılmalıdır.''
Sence öğrencilerin sınavlara ChatGPT gibi yazılımlar ile hazırlanmalarını ve sınavların değerlendirilmesi gibi konularda öğretmenlerin yapay zeka destekli yazılımları kullanması doğru olur mu?
''Yapay zeka destekli yazılımlar, öğrencilerin öğrenme sürecinde ve sınavlara hazırlanmalarında bazı avantajlara sahip olabilir, ancak aynı zamanda bazı endişe verici yönleri de vardır ve bu yönlerin dikkate alınması önemlidir. Bu nedenle, yapay zeka destekli yazılımların kullanımı öğrencilerin öğrenme sürecinde bir araç olarak kullanılabilir, ancak öğretmenlerin öğrencilerle doğrudan etkileşim kurmaları ve öğrencilerin gerçek öğrenme becerilerini yansıtan sınavlar yapmaları da önemlidir.''
Yapay zeka yazılımların eğitim süreçlerine entegre edilerek aktif olarak hem öğrenciler hem de öğretmenler tarafından kullanılması konusuna nasıl bakıyorsun?
''Yapay zeka yazılımlarının eğitimde kullanımı, doğru bir şekilde tasarlanmış ve kullanılmış olduğunda olumlu sonuçlar verirken, öğretmenlerin ve eğitimcilerin dikkatli bir şekilde ele alması ve kullanması gerekmektedir.''
Sonuç olarak;
Yapay zeka, geleceğimiz için bir tercih değil, reddedemeyeceğimiz gerçeklik. Önümüzdeki yıllarda yapay zeka destekli yazılımların eğitim sistemine de entegre olması kaçınılmaz görünüyor. Bunun olması için de hem eğitimcilerimizin hem de öğrencilerimizin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekiyor. Danıştığımız eğitimciler de yapay zekanın kendisi de bize aslında bunu söylüyor.
Teknolojinin getirdiklerini anlamaya ve onlardan faydalanmaya çalışmak yerine yok sayıp kötülemek, yaşadığımız çağı düşündüğümüzde yapılabilecek en kötü hamle. Ancak kontrolsüzce ve bilinçsizce yaygınlaşmasına ön ayak olmak da öyle. Dengenin kurulacağı ve yapay zekanın bir destek elemanı olarak fayda için kullanılabileceği bir geleceği birlikte inşa etme bilincinin en kısa sürede oluşması ise en büyük temennimiz.
İçeriğe destek olmak için değerli fikirlerini paylaşan tüm eğitimcilerimize teşekkür ederiz. Sizlerin de bu konudaki fikirlerinizi yorumlara bekliyoruz! Keyifli okumalar...