ABD'de hızla yayılan yeni bir Covid alt varyantı endişelere neden oluyor.
Peki, bu varyantla ilgili neler biliniyor?
XBB.1.5 nedir, belirtileri neler?
Covid-19'un daha önceki alfa, beta, gama ve delta varyantlarını Omicron varyantı izlemiş ve bu varyant küresel çapta baskın hale gelmişti. XBB.1.5 da Omicron varyantının alt dallarından biridir.
Omicron, 2021'in sonlarında ortaya çıktığından bu yana önceki tüm koronavirüs varyantlarını geride bıraktı ve orijinalinden daha bulaşıcı olan birçok alt varyantın ortaya çıkmasına neden oldu.
XBB.1.5'in semptomlarının önceki Omicron alt türlerine benzer olduğu düşünülüyor, ancak bunu doğrulamak için henüz çok erken. Çoğu insan soğuk algınlığı benzeri semptomlar gösteriyor.
XBB.1.5 önceki varyantlardan daha bulaşıcı veya daha tehlikeli mi?
XBB.1.5, ilk olarak Ağustos 2022'de Hindistan'da tespit edilen ancak sağlık yetkilileri tarafından "endişe verici bir varyant" olarak sınıflandırılmayan XBB'den gelişti.
XBB, vücudun bağışıklık sistemini yenmesini sağlayan bir mutasyona sahipti, ancak bu niteliği insan hücrelerini enfekte etme yeteneğini de azaltmıştı.
Londra Imperial College'den Profesör Wendy Barclay, XBB.1.5'in ise F486P olarak bilinen bir mutasyon geçirdiğini ve bu sayede, savunma sisteminden kaçarken hücrelere tutunma yeteneğini geri kazandırdığını belirtiyor. Bu da virüsün daha kolay yayılmasını sağlıyor.
Barclay, bu evrimsel değişikliklerin "sıçrama tahtası" gibi olduğunu ve vücudun savunma mekanizmalarını atlatmanın yeni yollarını bulmak macıyla virüsün değişim geçirdiğini belirtiyor.
Dünya Sağlık Örgütü'nden (WHO) bilim insanları Çarşamba günü XBB.1.5'in şimdiye kadar görülen diğer tüm alt varyantlara göre bir "büyüme avantajına" sahip olduğunu doğruladı.
Ancak bunun önceki Omicron varyantlarından daha ciddi ya da zararlı olduğuna dair bir gösterge olmadığını kaydetti.
WHO, hastalar üzerindeki etkisi hakkında daha fazla bilgi edinmek için laboratuvar çalışmalarını, hastane verilerini ve enfeksiyon oranlarını yakından takip edeceğini söyledi.
Getty ImagesXBB.1.5 nerede yayılıyor?
ABD'deki Covid vakalarının yüzde 40'ından fazlasına XBB.1.5'in neden olduğu tahmin ediliyor. Bu da onu ülkedeki baskın tür haline getiriyor.
Aralık ayının başında vakaların sadece yüzde 4'ünü oluşturuyordu, ama kısa sürede Omicron'un diğer varyantlarını hızla geride bıraktı.
Son haftalarda ABD genelinde Covid nedeniyle hastaneye başvurular artıyor.
Bilim insanları XBB.1.5 konusunda endişeli mi?
Profesör Barclay, özellikle aşılanmış nüfus konusunda endişeli olmadığını söylüyor.
Ancak Covid aşılarından daha az fayda gören bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler de dahil olmak üzere savunmasız kişiler üzerindeki etkisi konusunda endişeli.
East Anglia Üniversitesi'nden Profesör Paul Hunter, XBB.1.5'in daha öldürücü olduğuna dair hiçbir kanıt görmediğini, yani "sizi hastaneye yatırma veya öldürme" olasılığının mevcut Omicron varyantlarından daha yüksek olmadığını söylüyor.
XBB.1.5'in İngiltere'de bu ay bir dalga yaratma ihtimali olduğunu, ama bundan emin olamadıklarını belirten Hunter, "Herkesin Çin'den çıkan olası varyantlara odaklanması, ama XBB.1.5'in ABD'den çıkması ironik" diyor.
Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'ndan Profesör David Heymann, bu son varyant hakkında hala öğrenilecek çok şey olduğunu, ancak yüksek düzeyde aşılama ve daha önce enfeksiyon geçirmiş ülkelerde büyük sorunlara yol açma olasılığının düşük olduğunu belirtiyor.
Heymann, daha çok aşıların düşük oranda uygulandığı ve uzun süreli karantina nedeniyle doğal bağışıklığın az olduğu Çin gibi ülkeler için endişelendiğini ifade ediyor.
"Çin'in, varyantın bağışık olmayan bir popülasyonda nasıl davrandığını görmek için, enfekte olmuş kişilerle ilgili klinik bilgileri paylaşması gerekiyor."