Şanzıman ya da bir diğer adı ile vites kutusunun tarihi neredeyse otomobiller kadar eskiye dayanıyor. Günümüzde artık pek çok kişi otomatik ya da yarı otomatik şanzımanları tercih etmeye başlamış olsa da hâlâ manuel şanzımanlı araç kullanmak isteyen birçok 'petrolhead' bulunuyor.
Manuel araç kullanan kişiler arasında uzun zamandır süregelen tartışmalardan bir tanesi de her zaman 'en uygun vites değiştirme devri' olmuştur. Biz de sizlerle birlikte bu soruya yanıt bulmaya çalışacağız.
Otomobiller için uygun vites değiştirme devri; çevre koşulları, sürüş tarzı ve motor gücüne göre farklılık gösterebilir.Öncelikle bu sorunun tek bir cevabı olmadığını söyleyerek içeriğimize başlayalım. Vites değişim devri; aracın kullanım amacı, motor gücü, yakıt tipi, yol koşulları, sürüş tarzı ve birçok farklı dış etmen nedeniyle değişkenlik gösteriyor. Bu yüzden en uygun vites değişimi için tek bir motor devrini işaret etmek yanlış olacaktır. Ancak farklı koşullara göre ve markaların verilerine göre bazı aralıklar yakalamak mümkün.
İlk olarak, eğer daha ekonomik bir sürüş amaçlıyorsak yüksek devirlerden uzak durmamız gerekiyor. Mümkün olduğunca daha sakin bir sürüş ile birlikte yavaş bir hızlanmanın ardından sabit sürat ile seyretmek ve sık frenlemeden kaçınmak yakıt tüketiminizi belirli bir seviyenin altında tutacaktır.
Yakıt ekonomisi için yüksek devirlerden kaçınmak oldukça önemli.
Bu yavaş hızlanma sürecinde çok yüksek devirlere çıkılmadan yapılacak vites değişimlerinin de etkisi oldukça büyük. Vites değişimleri maalesef araçtan araca değişkenlik gösterdiği için net bir devir söylemek oldukça güç.
Ancak teknolojinin de gelişmesi ile birlikte artık yeni modellerde ekonomik sürüş için araçlar, gösterge paneli üzerinden vites düşürme ve artırma konusunda sürücülerini uyarıyor. Bu uyarılar dikkate alınarak yapılacak vites değişimleri size oldukça ekonomik bir sürüş sunacaktır.
Diğer yandan maalesef her araçta bu uyarıları göremiyoruz. Bu tür araçlarda daha ekonomik vites değişimi için ise aracın dişli oranları ve yol koşullarının yanı sıra benzinli ya da dizel olmasına bağlı olarak 2000 ila 2500 devir bandında vites değiştirmek sizlere en ekonomik sürüşü sunacaktır. Tabii ki bu söylediklerimizin her araçta farklı olduğunu bir kere daha hatırlatmakta fayda görüyoruz.
Performanslı sürüş için şimdiye kadar duyduklarınızı bir kenara bırakın.
Performans cephesine geçtiğimizde ise durum çok daha farklı. Bu konuda maksimum tork devrinde ya da maksimum güç devrinde vites artırmak gibi seçenekler öne sürülse de en iyi hızlanma için bundan çok daha karmaşık bir yol izlenmesi gerekiyor. En iyi şekilde hızlanma için tekerleklere maksimum ortalama tork iletilecek şekilde vitesi değiştirmeniz gerekiyor.
Peki nedir bu maksimum ortalama tork ve nasıl hesaplarız?Bunu hesaplamak için öncelikle aracınızın tork ve güç eğrilerine ulaşmanız gerekiyor. Bunun yanı sıra vites oranları, lastik ebadı, her viteste elde edilen maksimum tork ve maksimum hız verilerini bir araya getirilerek bir grafik oluşturmak gerekiyor. Oluşturulan "tekerleklere iletilen tork ve hız grafiği", aracınız için en uygun vites değişim noktaları için önemli bir pusula olacaktır.
En iyi hızlanma için maksimum ortalama tork değerlerini hesaplamak ve takip etmek gerekiyor.Bu grafikteki kesişim noktaları sizlere en iyi hızlanma için vites değişim noktalarını veriyor. Bir başka deyişle; yükselteceğiniz vitesteki tork miktarı, şu anda bulunduğunuz vitesteki tork miktarından fazla ise vitesi artırmanız gerekiyor. Bu durum aynı zamanda vites düşürmek için de geçerli oluyor. Aksi hâlde sahip olduğunuz torku optimum seviyede bir sonraki vitese aktarmanız mümkün olmuyor.
Paylaşılan grafiklerden de anlaşıldığı üzere, en iyi vites değişim noktası maalesef aracın maksimum tork ürettiği devir değil. Ayrıca her bir vites için en uygun değişim devri de farklılık gösteriyor.
Anlayacağınız gibi bunun bir ezberi yok. Lastik ebadınızın bile önemli olduğu bu hesaplamalar oldukça karışık gelebilir ancak bir profesyonel ile birlikte aracınızın en uygun vites devirlerini hesaplamak mümkün.
Araçlarımızı çok sevdiğimiz ve onları en iyi şekilde kullanmak istediğimiz bir gerçek. Bu ise maalesef dışarıdan göründüğü kadar basit bir şey değil. Gördüğünüz gibi çok fazla araştırma ve hesaplama gerekiyor. Peki siz en uygun vites değiştirme devri hakkında ne düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi yorumlar kısmında bizimle paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Roadandtrack, Teamghettoracing, Medium, PracticalmotoringVites hakkındaki diğer içeriklerimiz: