Zaman zaman yataktan düştüğümüz olsa da genellikle düşmemek üzerine kurulu bir mekanizmamız mevcut.
Çocukların da zamanla öğrendiği bu deneyimin gelin açıklamasına beraber bakalım.
Beynimizin gizemli gece nöbeti
Günlük yaşamamızın kaçınılmaz parçası uyku sırasında beynimiz ve vücudumuz dinlenmeye geçiyor. Ancak bu dinlenme hâli, tamamen hareketsiz kaldığımız anlamına gelmiyor. Tam aksine beynimiz gece boyunca aktif nöbet tutuyor. Uyurken yataktan düşmeme yeteneğimiz de bu aktif nöbetin bir parçası.
Propriyosepsiyon: vücudumuzun içsel GPS'i
Beynimizin, uyurken bile vücudumuzun pozisyonunu bilmesine yardımcı olan bir sistem var. Adı da propriyosepsiyon aslında buna bir nevi altıncı his de diyebiliriz. Propriyosepsiyonu ise vücudumuzun uzaydaki konumunu ve hareketini algılamamızı sağlayan içsel bir duyu sistemi olarak açıklayabiliriz.
Sistem, kaslarımızdaki ve eklemlerimizdeki özel sensörler aracılığıyla çalışıyor. Beyin, bu sensörlerden gelen bilgileri sürekli olarak değerlendiriyor ve vücudumuzun dengesini koruyor.
Uyku aşamalarının kendine özgü beyin aktiviteleri var.
Derin uyku (NREM) ve REM uykusu olarak bilinen bu aşamalar, vücudumuzun farklı şekillerde dinlenmesini sağlıyor. Derin uyku sırasında, vücut tamamen gevşiyor ve kaslar neredeyse hiç hareket etmiyor. Bu aşamada, propriyoseptif sistem daha az aktif ancak beyin yine de vücudun pozisyonunu kontrol ediyor.
REM uykusu sırasında ise rüya görüyoruz ve beyin daha aktif. Bu aşamada, beynin bazı bölgeleri, özellikle motor kontrol bölgeleri, daha fazla çalışıyor ve bu da yataktan düşmeyi önlüyor.
Çocuklar yataktan düşmemeyi ne zaman öğreniyor?
Bebeklik döneminde, propriyoseptif sistem henüz tam olarak gelişmemiş olduğundan çocuklarımız yataktan daha sık düşüyor. Ancak büyüdükçe ve sinir sistemleri olgunlaştıkça yatakta daha güvende kalmayı öğreniyorlar. Bu süreç, sinir sisteminin ve beynin adaptif yeteneklerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkıyor.
Düşmemeyi etkileyen bir diğer faktör ise uyku düzeni ve çevresel koşullar.
Rahat ve güvenli bir yatak da düşme riskini azaltıyor. Düzenli uyku alışkanlığı edinerek de vücudun uyku sırasında kendini daha iyi kontrol etmesini sağlayabilirsiniz. Stres ve yorgunluk gibi faktörler, uyku kalitesini etkileyerek yataktan düşme olasılığını arttırabiliyor.
Uyku, gizemli ve büyüleyici bir dünya iken beynimizin bu dünyadaki rolü de her geçen gün bizi daha fazla şaşırtıyor.
Kaynaklar: Science Focus, The Conversation, Moving Smart Blog, BBCİncelemek isteyebileceğiniz diğer içeriklerimiz: