Havanın soğuk ve nemli katmanlarında, uçağın hızla hareket etmesi beyaz izlere yol açabilir. Aslında doğanın ve teknolojinin bir araya gelmesinin etkileyici bir sonucu. Gelin, bu fenomenlere birlikte bakalım.
Havacılıkla ilgilenen birçok kişi, uçakların kanat uçlarından, özellikle de iniş ve kalkış sırasında yoğun olarak ortaya çıkan beyaz dumanları merak eder. Peki, bu dumanlar tam olarak nedir? Aslında bunun birkaç sebebi var. Bu sebepler arasında en yaygın olanı ise "kanat ucu girdapları" veya "vortex" olarak adlandırılan hava akımı nedeniyle su buharının yoğunlaşması nedeniyle oluyor.
Aslında bu beyaz gazların komplo teorisine bile konu olduğunu gördük. Özellikle kanatların yanındaki borulardan beyaz gaz görüntüsünde bir şeylerin çıktığı videolar çok popüler oldu. Bu konuda kafanızda bir soru işareti kalmaması için tüm bunları yakından inceleyeceğiz.
Kanat ucu girdapları ile başlayalım. Vortex olarak bilinen bu duruma ne sebep olur?
Kanat ucu girdapları, uçağın kanatlarının uçlarında oluşan dönel hava hareketleridir. Uçak kanadının altında yüksek basınç, üstünde ise düşük basınç oluşur. Bu basınç farkı nedeniyle, kanadın altındaki hava, kanadın uçlarından üst kısma doğru hareket eder. Bu hareket sırasında dönel bir hareket oluşur ve bu da kanat ucu girdabını meydana getirir.
Kanat ucu girdapları oluştuğunda, çevresel hava bu girdap içinde hızla döner. Bu döner hareket, hava içindeki basıncın düşmesine neden olur. Basıncın düşmesi ile birlikte hava sıcaklığı da düşer. Eğer havadaki su buharı miktarı yeterliyse, bu soğuma su buharının yoğunlaşmasına ve minik su damlacıklarının oluşmasına neden olur. İşte bu minik su damlacıkları, beyaz duman olarak gözlemlenen oluşumu meydana getirir.
Bazı durumlarda bu dumanın uçak motorlarından geldiğini gözlemleriz.
Bazı durumlarda, beyaz dumanın motorlardan geldiğini gözlemleyebiliriz. Bu duman, uçağın motorlarının yanmasından kaynaklanan egzoz gazlarının yoğunlaşmasıdır. Özellikle soğuk havalarda veya yüksek nemli ortamlarda, bu gazlar havadaki su buharıyla karışarak yoğunlaşabilir ve beyaz bir duman oluşturabilir.
Bu girdapların tehlikeleri var mıdır?
Bu girdaplar, özellikle büyük uçaklarda daha belirgin olup, hemen arkasından gelen diğer uçaklar için potansiyel bir tehlike oluşturabilir. Bu nedenle, hava trafik kontrolörleri, büyük uçaklar arasında belirli bir takip mesafesi bırakarak bu potansiyel tehlikeyi minimize ederler.
Uçaklar acil durumlarda kanatlarından yakıt tahliye etmek zorunda kalabilir.
Komplo teorilerine dahi konu olan bu konu, "fuel dumping" ismiyle biliniyor. Fuel dumping; özellikle büyük, uzun menzilli ticari uçaklarda bulunan bir sistemle, acil iniş durumlarında uçağın aşırı ağırlığını azaltmak amacıyla fazla yakıtını hızla atmosfere bırakma işlemidir.
Her uçağın belirlenmiş bir maksimum iniş ağırlığı vardır. Eğer bir uçak, kalkıştan kısa bir süre sonra herhangi bir acil durum nedeniyle iniş yapmak zorunda kalırsa, bu ağırlığın üzerinde olabilir, çünkü planlanan rotası boyunca tüketmesi gereken yakıta sahip olacaktır.
Yüksek ağırlıkla iniş yapmak, uçağın iniş takımlarına, fren sistemine ve diğer yapısal bileşenlerine zarar verebilir. Bu riski azaltmak için, yakıt atma sistemi devreye alınır. Uçak, bu sistem aracılığıyla kanatlarının uçlarından yakıtı atmosfere bırakır.
Atmosfere bırakılan yakıt, yüksek irtifada hızla buharlaşır ve genellikle yere ulaşmadan dağılır. Ancak bu işlem sadece zorunlu olduğunda kullanılır çünkü yakıt atmak hem ekonomik maliyetlere hem de potansiyel çevresel etkilere sahiptir.