Zamanla yarışan pilot ve gemi görevlilerinin hayatını kurtaran bir sistem var. O da durdurma sistemi.
Yüksek mühendislik harikası olsa da aslında bu durdurma sistemleri zamanla yarışan da bir teknoloji.
Durdurma sistemi tam olarak nedir?
Modern ABD donanması uçak gemilerinde Mark 7 Mod 3 isimli durdurma donanımı bulunuyor ve bu sayede uçaklar 2 saniyede durabiliyor.
Uçak gemilerinde jetlerin güvenli inişini sağlamak için tasarlanmış bu sistem, jetin iniş sırasında sahip olduğu devasa kinetik enerjiyi emerek uçağı kontrollü bir şekilde durduruyor. Uçak gemilerinde alan bir hayli sınırlı olunca da böyle bir sistem olmadan iniş yapmak neredeyse imkânsız hâle geliyor.
Sistemin temel bileşeni ise güvertede bulunan çelik halatlar. Halatlar, uçağın kuyruk kısmında yer alan kancaya takılıyor ve jetin çelik halata takılmasıyla birlikte devreye giren hidrolik mekanizma, halatı kontrollü bir şekilde çekerek uçağı durduruyor.
Burada işin sırrı aslında hidrolik sıvıların kinetik enerjiyi emme kapasitesinde yatıyor. Hidrolik sıvılar ve özel bir frenleme mekanizması sayesinde hem uçak hem de gemideki personelin güvenliği sağlanıyor.
Mark 7 Mod 3’ün çalışma mekanizması
Sistem dört ana parçadan oluşuyor: çelik halatlar, hidrolik silindirler, enerji emici birimler ve kontrol panelleri. Çelik halat, jetin kuyruğundaki kancaya takıldığında, enerji hidrolik silindirlere aktarılıyor. Hidrolik sıvı da bu enerjiyi emerek basıncı kontrol altında tutuyor. Burası bir nevi uçağın yavaşlamasını sağlayan kilit nokta.
İniş sırasında her şey milisaniyelerle ölçülüyor. Güvertede yaklaşık 15 metre aralıkla 4 durdurma teli mevcut. Pilotlar genellikle en güvenlisi olduğunu düşünerek üçüncü teli hedeflemeye çalışıyor çünkü ilk tel, uçak gemisinin kıç bölgesine daha yakın olduğu için oldukça tehlikeli. İkinci ve dördüncü teller ise daha kabul edilebilir.
Uçağın çelik halata takılmasıyla birlikte de sistem anında devreye giriyor. Hidrolik basınç kontrollü bir şekilde dağıtılıyor ve jet birkaç saniye içinde güvenli bir şekilde duruyor. Son derece hassas bir mühendislik gerektiriyor çünkü yanlış bir hesaplama, uçağın güverteden düşmesine ya da halatın kopmasına neden olabiliyor.
Neden bu sistem hayati önem taşıyor?
Uçak gemilerinde iniş pisti oldukça kısa olduğundan jetlerin durabilmesi için başka bir seçenek yok. Mark 7 Mod 3 gibi durdurma sistemleri de uçak gemisi operasyonlarının en önemli bileşeni hâline geliyor.
Sistemin güvenilirliği bir yandan gemideki yüzlerce kişinin hayatını da etkiliyor. Pilotların stres altında iniş yapmasını kolaylaştırmak ve uçakların güvenliğini sağlamak sistemin birincil hedefi.
Ayrıca bu sistem aynı anda yüksek hızda birden fazla jetin iniş yapmasını mümkün oluyor. Özellikle yoğun operasyon günlerinde Mark 7 Mod 3, bir uçak gemisinin operasyonel kapasitesini en üst düzeye çıkarıyor da diyebiliriz.
Kablolar ne sıklıkla değişiyor?
Yaklaşık 35 mm kalınlıkta olan her bir tel, yağlanmış merkez çekirdeğimin etrafına sarılı tellerden oluşuyor. Kabloların her biri 2 dakikada değiştirilebiliyor. Bakım ve güvenlik amaçlı da her 125 tutunma inişinden sonra kablolar çıkarılıyor ve değiştiriliyor.
Böyle bir sistemi kurmak ve olası tehlikelerin önüne geçmek için ise harcanan tutar 5 milyon ila 8 milyon arası değişiyor.
Sonuç olarak uçak gemisi operasyonlarının bel kemiği hâline gelen Mark 7 Mod 3 gibi durdurma sistemleri, ileri mühendislik ve teknolojinin bir harikası olarak hayatımızda yer alıyor.
Kaynaklar: Navair, Markets and Markets, Gizmodoİlgili içeriklerimiz: