Haber7 / Fuat Öner
İsrail 2010 yılında Laviathan ve Tamar'da doğal gaz keşfetti. Ancak İsrail uzun süredir Doğu Akdeniz’den çıkarılacak gazı Avrupa’ya taşınması için çözüm arayışında.
'TÜRKİYESİZ' PROJE HAYALİ HAYAL OLDU
İsrail, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Yunanistan, ABD'nin desteğiyle ve Türkiye'yi proje dışında bırakarak Doğu Akdeniz'de keşfedilen gazın Avrupa'ya taşınmasını amaçladı.
2020 yılında Atina’da Zappion Sarayı'nda düzenlenen imza töreninde Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiades anlaşma imzalayarak ‘Türkiyesiz EastMed’ için harekete geçti.
ABD destekli ve Güney Kıbrıs, Yunanistan ve İsrail’in projesine göre İsrail’den çıkarılacak doğal gaz, su altı borularıyla önce Güney Kıbrıs’a gelecek, oradan Girit adasına ve son olarak Yunanistan ve İtalya üzerinden Avrupa’ya gidecek. Projenin odak noktası ise Türk kara sularını herhangi bir şekilde kullanmamaktı.
KİMSE 'TÜRKİYESİZ' PLANA YATIRIM YAPMADI
İmzalanan anlaşmaya göre bu proje için 1900 kilometrelik doğalgaz boru hattı çekilecek ve bu uzunluğun 1300 metresi deniz altında döşenecekti. Türkiye’yi aradan çıkarmayı planlayan proje bu haliyle dünyanın en uzun ve en derin doğal gaz boru hattı olmaya adaydı ve bu da maliyeti ciddi şekilde yükseltiyordu. Ekonomik olarak yapılabilirliği olmayan projeye kimse yatırım yapmak istemedi.
LİBYA MUTABAKATI PLANLARINA DARBE VURDU
Tabi bir de Türkiye-Libya mutabakatından dolayı hukuki süreçler vardı… Türkiye, Libya ile Kasım 2019'da deniz yetki alanı anlaşması imzalayarak EastMed boru hattının geçeceği deniz sınırına sahip oldu.
PROJEYİ İLK SATAN ABD OLDUAnlaşma duyurulur duyurulmaz tartışmaları da beraberinde getirdi. Uzmanlar, EastMed projesinde Türkiye’yi devre dışı bırakmanın, maliyeti 3 katına çıkaracağı, uygulanma şansının ise neredeyse imkansız olduğu açıklarken ABD’den gelen kararla proje başlamadan hayal oldu.
Washington, Trump döneminde Türkiye’yi baypass eden projeyi destekleyerek Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nu kurdu. Ancak projeyi ilk terk eden yine tabi ki ABD oldu.
İSRAİL’İN TEK SEÇENEĞİ TÜRKİYEİsrail’in büyük umutlar bağladığı bu proje rafa kalkınca, Türkiye-Libya mutabakatından doğan hukuki süreç ve maliyet yüksekliğinden dolayı hayalini kurduğu Türkiyesiz projeden vazgeçerek Türkiye’ye yöneldi.
Tarihler Mart 2022’yi gösterdiğinde İsrail Cumhurbaşkanı Herzog, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmek için Türkiye’ye geldi. Bu ziyaret 2007 yılından bu yana Türkiye ile İsrail arasındaki en üst düzey ziyaretti. Bu görüşmede ana gündem maddelerinden biri Türkiye’den geçecek doğal gaz boru hattı projesiydi.
Türkiye ile İsrail arasında başlayan normalleşme süreci temkinli ama somut adımlarla ilerlerken Eylül 2023’te Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kapsamında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşmesi uzun süredir üzerinde çalışılan enerji işbirliğinde somut adımların hızlandırılması kararıyla sonuçlanmıştı.
EKONOMİSİ ZORDA OLAN İSRAİL İÇİN CAN DAMARI PROJE ASKIYA ALINDI
Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları'nın 7 Ekim sabahı Aksa Tufanı adıyla İsrail'e yönelik başlattığı operasyonun ardından İsrail'in Gazze'de yaptığı katliamlar sonrası Türkiye İsrail'le Doğu Akdeniz'de yürüttüğü doğal gaz arama faaliyetleri ile boru hattı çalışmalarının askıya aldı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar da Tel Aviv’e yapacağı ziyareti iptal etti.
Son olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, 488 milyar dolarlık ekonomisinin sarsılan ve ekonomik olarak zorda olan İsrail’in Türkiyesiz hayata geçiremeyeceği proje için Gazze'de ateşkes yapılmadan, Türkiye'nin İsrail ile hiçbir enerji projesini görüşmeyeceğini açıkladı.