Türkiye haritasına göz attığınızda, elinde cetvelle "Dikdörtgen Yapma Kılavuzu" gibi kullanılmış gibi duruyor. Birçok insan, Türkiye için “en dikdörtgen ülke” olduğu iddiasında bulunsa da bakalım gerçekten de öyle mi? Tabii ki bu sınırların arkasında ciddi jeopolitik tesadüfler yatıyor. Acaba Türkiye'nin dikdörtgenliği diğer ülkeleri kıskandırıyor mu?
Belki soru biraz mantıksız gelmiş olabilir. Ama biraz coğrafyaya ilgiliyseniz bunu hayatınızın bir döneminde illaki düşünmüş olmalısınız. “Günlük hayatımda benim ne işime yarayacak bu bilgi?” diye düşünmeyin, belki bir gün katıldığınız bir bilgi yarışmasında bu soruyla karşılaşırsınız. Şimdi soruyoruz, sizce en dikdörtgen ülke hangisidir? Peki ya en yuvarlak?
Öncelikle Dünya üzerindeki bütün ülkelerin sınırlarını detaylı bir şekilde tanımlayan bir veri seti bulmanız gerekiyor.
Bu konuda Avustralyalı jeo-istatistikçi David Barry'nin yaptığı gibi bir "optimum dikdörtgenlik" kavramı ortaya koyarak bir ülkenin aynı alana sahip bir dikdörtgenle ne kadar uyumlu olduğunu belirleyebilirsiniz.
Türkiye’nin sıralamasını merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam etmelisiniz çünkü sırayla gideceğiz. Araştırmanın sonuçlarına göre en dikdörtgen ülke ünvanını kazanan, Mısır. Mısır'ın doğu ve güney sınırları, neredeyse tamamen düz bir çizgi oluşturuyor.
Bir Tavil adlı bölge, istatistiksel olarak pek önemli sayılmaz. Kuzeyde oldukça düz bir Akdeniz kıyısı ve doğuda hafif eğimli Kızıldeniz kıyısı ile birleşen Mısır, 0,955'lik (1 üzerinden) "dikdörtgenlik" puanıyla zirvede yer alıyor.
Dikdörtgenlik sıralamasında ikinci sırayı alan Vatikan, dünyanın en küçük ülkesi olma ünvanına sahiptir.
Ölçümlere göre Vatikan’ın yüzölçümü sadece 0,44 km²'dir. Tiber Nehri'nin batı kıyısında konumlanan Vatikan, sınırları İtalya tarafından karayla çevriliyor. Ancak Vatikan'ın gerçek sınırları, veri tabanında yer alanlardan farklıdır. Bu durum, Vatikan'ın neden ikinci sırada yer aldığını açıklıyor.
Küçüklük ve aynı zamanda detay eksikliği, üçüncü sırada yer alan, sadece 34 kilometrekarelik bir ülke olan Sint-Maarten'in yüksek puanını da açıklamakta.
Dikdörtgenlik ölçeğinde daha sonra Yemen, Gana, Makedonya, Fildişi Sahili gibi kutuya benzer ülkeler dikkat çekiyor.
Türkiye ise hâlâ ortalıkta yok.
O zaman bu araştırmaya ilham veren güzel ülkemize gelelim. Türkiye 15. Sırada!
Reddit kullanıcılarının tartışmalarında Türkiye’nin en dikdörtgen ülke olduğu iddiaları sürüyordu. Bu konuyla ilgili araştırmalar da gösteriyor ki ülkemiz 15. olarak sıralamaya girmiş. Ancak belirtmekte fayda var ki ülke sınırları değiştiği için bu sıralamalarda da değişiklik olması olası.
Dikdörtgen ülkeleri öğrendik, peki ya en yuvarlağı hangisi?
Bu sorunun cevabını da matematikçi Gonzalo Ciruelos vermiştir.
Listede 0,934'lük yuvarlaklık endeksiyle öne çıkan Sierra Leone var. Bu ülke, en dikdörtgen ülkeler sıralamasında da 14. sıraya yerleşmiş durumda. Aynı zamanda Nauru, dünyanın en dikdörtgen 10. ülkesi olmanın yanı sıra, 2. en yuvarlak ülke olarak da dikkat çekiyor.
Benzer bir şekilde, dünyanın en dikdörtgen 2. ülkesi olan Vatikan, aynı zamanda 4. en yuvarlak ülke olarak listeye dahil edilmiştir. Bu ilginç çelişki biraz kafa karıştırsa da verilen ölçümlerden de görüleceği üzere matematik asla yalan söylemiyor.
Bu konunun pek bir önemi var mı tartışılsa da her şeyin “en”lerini konuştuğumuz şu dünyada biraz da coğrafî bilgi kastık, fena mı oldu!
Ölçümlerin tamamını incelemek isteyenler aşağıdaki linklerden ulaşabilir:
Kaynaklar: Yuvarlak ülkeler ölçümü, Dikdörtgen ülkeler ölçümü, Atlas Obscura, Big Think, David Barry