Bu küçük değişiklikler, iletişimin renkli ve dinamik yapısını da ortaya koyuyor. Tek bir kelime değiştirerek ya da ekleyerek dilimizin zenginliğini de görmüş oluyoruz.
Bir harf ile nelerin değiştiğini fark ettikten sonra hem yazarken hem konuşurken artık daha dikkatli olacaksınız.
Mütevazı/Mütevazi
Hemen hemen birçok insanın yaptığı hatalardan biri de bu iki kelime. “Mütevazı”, “alçak gönüllü” demekken “mütevazi” ise “paralel” demek. Yani birisine “Çok mütevazi bir insansın.” dediğinizde ortaya ne kadar anlamsız bir şey çıktığının artık daha da farkında olabilirsiniz.
Naif/Nahif
Sıklıkla karşılaştığımız diğer iki kelimemiz. “Naif”, “saf, deneyimsiz” demek. “Nahif” ise “ince, duygulu, hassas olan” kişiler için kullanılıyor. Bir daha düşündünüz değil mi?
Delalet/Dalalet
İkisi de birbirinden farklı anlamlara sahip. “Delalet: Kılavuzluk, işaret”, “Dalalet: Sapkınlık, doğru yoldan ayrılma” demek.
“Bu söz, Hamdi Bey’in öfkesini alt ettiğine delaletti.” cümlesinin anlamını zaten biliyordunuz ancak bir daha örneklendirelim dedik.
Abaza/Abazan
Bazı erkeklere “abaza” dediğiniz oluyor mu? O zaman onlara aslında bu kelimeyi söylerken “Gürcistan’ın kuzeybatısında, Karadeniz’in doğusunda yaşayan halktan veya bu halkın soyundan olan kimse” dediğinizi de bilmelisiniz.
Sizin “Uzun süre cinsel ilişkide bulunmayan” demeniz için ise “abazan” kelimesini kullanmanız gerekiyor.
Metin/Metîn
Bir de şapkalı harf sorunsalımız var. Hemen “Kalkmadı mı?” demeyin. Çünkü şapkalı harf/düzeltme işareti olduğu yerde duruyor. Örneğimizdeki “metin”, “Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluşturan kelimelerin bütünü; tekst” tanımlamak için. “Metîn” ise “dayanıklı” demek.
Âdem/Adem
Bir tane daha inceltme işareti ayrımımız var. “Âdem”in iki anlamı var. Biri “Dinî inanışlara göre dünya üzerindeki ilk insan; Âdem Baba”, diğeri ise “insan”. Şapkasız “adem” ise sadece “yokluk” demek.
İntiba/İntibah
İlk intiba mı intibah mı dersiniz? “İntiba” diyenler kazandı çünkü “izlenim” anlamını karşılıyor. “İntibah” ise “uyanma veya uyanış” demek.
Yeri gelmişken bir de “intibak” kelimemiz var. O da “uyum, bir memurun belli bir dereceye yerleştirilmesi veya iki şeyin ölçülerinin birbirini tutması” gibi üç tanımın özeti.
Direk/Direkt
Özellikle günlük konuşma dilinde en sık düşülen hatalardan biri. “Direkt eve gidiyorsun.” derken birçok kişi “direk” kelimesini kullanıyor. Direk kelimesinin anlamını belirtmeye gerek yok diye düşünüyoruz ama “direkt”in “aracısız, doğrudan doğruya, doğru olarak” anlamlarını bilmenizde fayda var.
Apandis/Apandisit
“Apandisitim ağrıyor.” cümlesini duydu bu kulaklar! Kelimelerimizde iki harf ekleme olsa da karıştırılmasından dolayı vurgumuzu yapalım. Apandis “İnce bağırsakla kalın bağırsağın birleşme yerindeki kör bağırsağın ince bir parmak gibi olan son bölümü.” iken “apandisit”, burada oluşan enfeksiyon demek.
Çiy/Çiğ
“Pişmemiş veya az pişmiş” durumu için belki “çiy” kelimesini kullanmıyor olabilirsiniz ama “Havada buğu durumundayken akşamın ve gecenin serinliğiyle yerde veya bitkilerde toplanan küçük su damlaları” için “çiğ” kelimesini de kullananlardan biri olmayın.
Eyer/Eğer
Ğ yerine y harfini kullanmayı tercih edenlere, bu iki harfin neden olduğu değişikliği gösteren örneklerden biri de eyer ve eğer kelimeleri oluyor. “Eyer”, “Binek hayvanlarının sırtına konulan, oturmaya yarayan nesne” anlamını taşıyorken “eğer” “şart anlamını güçlendirmek için şartlı cümlelerin başına getirilen bir söz; şayet” demek.
Eylemek/Eğlemek
Bu sefer ki örneğimiz bazen kafa karıştırıcı olabiliyor. O zaman açıklama getirelim. “Eylemek”, “Bir kişiden veya bir şeyden yoksun bırakmak veya etmek” durumunu ifade etmek için kullanılıyor. “Yerimden yurdumdan eyledi.”
“Eğlemek” ise “durdurmak, oyalamak ve avutmak” olmak üzere 3 farklı anlamı karşılamak için söyleniyor. “Çocuğu eğlerken geç kaldım.”
Gurup/Grup
Konuşurken değil ama yazarken u harfine dikkat etmekte fayda var. “Grup: Birbirine benzer veya aynı cinsten olan şeylerin oluşturduğu bütün; küme, takım” demek. “Gurup” ise “Ay, güneş, yıldız vb. gök cisimlerinin ufkun altına inmesi” anlamını taşıyor.
Bir daha grup şirketleri isimlerinde “gurup” kelimesini görünce bizi hatırlarsınız.
Hasım/Hısım
Hasım mısınız, hısım mısınız? Kelime anlamlarına göre siz karar verin. “Hasım”, “Bir oyun, dava veya yarışta karşı taraf” anlamının yanı sıra “düşman” da demek. “Hısım” ise “Evlilik yoluyla birbirine bağlı olan kimseler; yan soy” anlamında kullanılıyor.
Hem hasım hem hısım olanlara ise diyecek bir şey yok.
Tezkere/Teskere
“Askerlik görevinin bittiğini bildiren belge” demek istiyorsanız “tezkere” kelimesini kullanabilirsiniz. Bu kelime aynı zamanda “pusula” da demek. Ancak s ile yazıyorsanız işler değişiyor.
“Teskere”, “sedye veya “özellikle yapılarda malzeme taşımak için kullanılan, dört kollu ve iki kişinin taşıdığı tahta araç” anlamları ile sözlüğümüzde yer alıyor.
Kült/Küt
“Kült bir film izlemek istiyorum.” derken eğer l harfini de kullanıyorsanız sizi alkışlıyoruz çünkü doğru bir şey diyorsunuz. “Kült”, “Belli bir dönemde aşırı ilgi gören (film vb.)” demek. Ancak bu kelimenin “din veya yerel özellikler taşıyan dinî törenler” anlamları da var.
Küt ise “Sivri olmayan, kısa ve kalınca, keskin olmayan, tahta vb. katı şeylere vurulduğunda çıkan ses, smaç” gibi pek çok anlam taşıyor.
Bir harf veya boşluk ile değişen daha pek çok örnek var. Ancak bu örneklerimiz günlük hayatımızda sıkça karıştırılan kelimelerimiz. Favori bir içerik hâline gelirse ikincisi de yakın zamanda sizinle.
Ayrıca belirtelim, tüm kelimelerimiz, TDK’de yer alan anlamları ile açıklanmıştır.
Sizin en çok karıştırdığınız hangisi?
Türkçe konulu diğer içeriklerimiz: