Biz bu yazıyı kaleme aldığımızdan sizin okumanızı bitirmenize kadar olan sürede dolar da giderek artış gösteriyor. Türkiye’de her geçen gün artan enflasyon, işsizliği de beraberinde getiriyor. Para, her geçen gün değer kaybederken tabiri caizse “pul” oluyor.
Peki geçmişimize bakınca, kullanılan para ilk defa ne zaman değer kaybetmişti? Bu sorunun cevabını öğrenmek için Osmanlı'ya kadar gitmemiz gerekecek.
Aslında Osmanlı Devleti'nden önce Büyük Selçuklu devrinde gerçekleşen veba salgını, Türklerin sarsılan ekonomiyle tanışmasına neden olmuştu.
Kitlesel ölümlerin yol açtığı büyük nüfus kayıpları, Anadolu'nun demografik yapısını da etkilemişti. Kaynaklarda belirtildiği üzere Selçuklular devrinde enflasyonun düşük olduğu, halkın bolluk ve bereket içinde yaşadığı görülüyor.
Ancak ortaya çıkan ve tüm dünyayı kasıp kavuran veba salgını, özellikle tarım ve hayvancılığa dayanan, zirai ekonomide insan faktörünün azalmasıyla büyük zararlar meydana getirdi. Salgının iktisadi ve ticarı hayatta önemli sarsıntı yarattığı ve enflasyona yol açtığı bilinse de kaynaklarda bu pek fazla zikredilmez.
Yine de Türk halkının enflasyonla Osmanlı'dan önce tanıştığını, ancak en büyüklerinden birini Osmanlı devrinde yaşadığını belirtmekte fayda var.
Özellikle Fatih Sultan Mehmet döneminde darlık baş gösteriyor.
15. yüzyılda Avrupa’da gelişen coğrafi keşifler, Osmanlı piyasasını yabancı paraların istilasına uğratıyor. Osmanlı akçesinin o dönemler değeri haliyle düşüyor, mal fiyatları da aynı oranla yükselişe geçiyor. Doğal olarak enflasyon artıyor ve askeri harcamaların ardı arkası kesilmiyor. Devlet hazinesinin sarsılması da kaçınılmaz bir son oluyor.
Sonucunda da kaçınılmaz son olan devalüasyon gerçekleşiyor.
1445’te, bugün en büyük derdimiz olan devalüasyonla tanışıyoruz. Tahtta saltanatının ilk günlerini süren 12 yaşındaki padişah… Döviz kavramını henüz kimsenin bilmediği dönemde para, altın ve gümüş madenlerden basılır, paranın değerini de madenlerin oranı tayin eder; devalüasyon, "sikke" veya "akçe" adı verilen paradaki maden oranının azaltılmasıyla yapılırdı.
Devlet, enflasyon yükselince paranın ayarını düşürür; akabinde yoksulluk artışa geçer, çeşitli isyanlar çıkardı. İşte Türkiye, “tağşiş” adı verilen bu durumla Fatih döneminde tanışmış oldu.