Peki trenler, bunu direksiyonsuz olarak nasıl gerçekleştiriyorlar hiç düşündünüz mü?
Aslında arkasında, çok mantıklı bir teknoloji yatıyor. Tabii bunu anlamlandırmak için önce biraz fizik üzerine de konuşmamız gerekecek.
Trenler, bildiğimiz üzere bir yol yerine raylar üzerinde hareket ediyor.
Raylar, trenin gitmesi gereken yolu fiziksel olarak belirliyor. Bu raylar yalnızca düz değil, tıpkı yollarda olduğu gibi virajlı da olabiliyor. Tren de bu rayların izlediği yolu takip ediyor ve bu raylar sayesinde yönünü ayarlayabiliyor.
Ama bütün bunları direksiyon olmadan yapıyor!
Aslında raylar, tren tekerleklerini sabit tutarak yoldan çıkmasını önlüyor.
Ancak işin içine bir de tren tekerleklerinin tasarımı da giriyor. Bu tekerlekler, sıradan, bizim bildiğimiz tekerleklerden değil. Konik bir yapıya sahip tekerlerin yan kısmı, dıştan geniş, içten dar olacak şekilde tasarlanıyor.
Tren, virajlarda dönerken, dış tekerlek rayın daha geniş kısmına, iç tekerlek ise dar kısmına denk geliyor. Bu da dıştaki tekerleğin daha büyük bir mesafeyi kat etmesini sağlıyor.
Rayların tasarımını da es geçmemeliyiz.
Raylar, trenlerin dönmesi için özel olarak tasarlanıyorlar. Trenin düzgün bir viraj alabilmesi için, rayların eğim açısının ve mesafesinin özenle ayarlanması gerekiyor. Aksi takdirde o viraj dönüşleri, hiçbir zaman mümkün olmaz.
Virajlarda dış ray, genelde iç raydan biraz daha yukarıda yer alıyor. Buna da "superelevation", yani ray eğimi deniyor. Bu tasarım, viraj alırken trenin merkezkaç kuvvetine karşı koymasına yardımcı olurken raydan çıkmasını da engelliyor
Tren tekerleklerinin döndüğü bir boji sistemi var.
Trenin alt kısmında yer alan, tekerleklerin bağlı olduğu bu sistem, trenin daha esnek bir şekilde dönmesini sağlıyor. Daha basit bir şekilde anlatacak olursak boji, birden fazla tekerleği bir arada tutan bir çerçeve görevi görüyor. Bu çerçeve, raylara uyum sağlamak için dönebiliyor.
Bir viraja girildiğinde boji, hafifçe dönmeye başlıyor ve böylece tekerleklerin raylara uyum sağlamasına yardımcı oluyor.
Kısacası, trenin bir ‘direksiyon’ yapısına sahip olmaması, onun dönüş gerçekleştiremeyeceği anlamına gelmiyor. Çünkü birçok tasarım, bu dönüşü gerçekleştirmeleri için özenle hazırlanıyor.
Bu sistemler bir araya geldiğinde ise trenler, direksiyon olmadan dönüş yapabilecek hâle geliyor ve raylarda güvenli bir şekilde hareket edebiliyor.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4İlginizi çekebilir: