İngilizce “doom/kıyamet”, “spending/harcama” kelimelerinden dilimize “kıyamet harcaması” olarak da çevrilen bu fenomenin altında neler yatıyor?
Para biriktirmemiz gereken dönemlerde alışveriş yapma çılgınlığını nasıl durdurabiliriz?
Doom spending sendromu nedenleri neler?
Bireylerin ekonomik belirsizlik veya kişisel stres gibi olumsuz durumlar karşısında kontrolsüz veya gereksiz harcama yapma eğilimlerini tanımlayan doom spending’in bazı sebepleri var.
Bunlardan ilki tabii ki ekonomiye bağlanıyor. Küresel ekonomik krizler, işsizlik oranında artış, piyasadaki dalgalanmalar, enflasyon, siyasi belirsizlik kişilerde geleceğe dair kaygıyı arttırıyor. Tanıdık geldi değil mi?
İşte insanlar gelecekte karşılaşabilecekleri olumsuzluklara karşı kendilerini güvence altına almak için harcamalarını arttırıyor. “Yarın bu paraya alamayacağım, alayım dursun, lazım olur.” gibi cümleler hep bundan. Aslında hepimiz kıyamet harcaması mı yapıyoruz sanki? Para biriktirmek mantıksızken harcayalım gitsin!
Sebepleri sadece ekonomik de değil.
Aile, sosyal çevre ve iş hayatı kaynaklı yaşanan stresler de bir kaçış aracı olarak alışverişe yönlendirebiliyor. Geçici rahatlama!
Asıl tetikleyen şeylerden biri de şüphesiz ki dijital pazarlama ve tüketim kültürü. Çevrim içi alışverişe kolayca erişebiliyor olmak, anlık promosyonlar, kaçmaz fırsatlar, sürekli karşımıza çıkan reklamlar sendromun yaygınlaşmasının başlıca nedenlerinden.
İşin bir de benlik algısı var. Sosyal medyanın da etkisiyle insanlar, diğer kişilerle kendi hayatını kıyaslayarak duygusal tatminsizlik ya da yetersizlik hissedebiliyor. “O yapabiliyorsa, alabiliyorsa ben de yapabilirim.” derken aslında ister istemez kendini alışveriş tuzağına çekiyor.
Hangi nesil daha fakir?
Yapılan anketlere göre dünya genelinde yetişkinlerin sadece %36,5’i maddi olarak ebeveynlerinden daha iyi durumda olduklarını düşünüyor. %42,8’i ise ebeveynlerinden daha kötü durumda olduklarını belirtiyor.
Araştırmacılar, şu anda büyüyen neslin, ebeveynlerinden çok uzun süre daha fakir olacak ilk nesil olduğunun da altını çiziyor. Ebeveynlerinin başardıklarını asla başaramayacağı hissine kapılan gençler, kıyamet harcaması yapmaya daha meyilli oluyor.
Sendromun etkiler neler?
Aşırı harcama bütçelerinin aşılması borçlanmaları da beraberinde getirebiliyor. Uzun vadede de finansal kriz demek. Ayrıca plansız harcamalar bir yandan uzun vadeli hedeflere ulaşmayı da zorlaştırabiliyor.
Bunun yanı sıra kısa vadede kişiler kendini rahatlamış hissetse de bir süre sonra farkındalık ile pişmanlık ve daha derin stres duyguları gelebiliyor.
E nasıl yöneteceğiz peki bu durumu?
Başa çıkmak için öncelikle duygusal farkındalık geliştirmek gerekiyor. Alışveriş ihtiyacı hissettiğinizde önce duygusal durumunuzu değerlendirin ve farklı etkinliklerle başa çıkma mekanizması geliştirin.
Bütçe planlaması yapmak ise en etkili yöntemlerin başında geliyor. Gelirinize uygun bütçe oluşturarak buna sadık kalabilir ve gereksiz harcamaların önüne geçebilirsiniz.
Aşırı harcamanızı azaltmak için kredi kartı kullanmayı da en aza indirebilirsiniz. Cart cart geçme hissi yüzünden de bazen ne harcadığımızı bilmiyoruz. Araştırmalar da bunu destekliyor. Nakit ödeyerek kredi kartı kullanmaktan daha az harcama yapma olasılığımız var.
Bir diğer önemli kısım ise çevrim içi alışveriş siteleri ile aramıza mesafe koymak. Sitelerin bildirimlerini, e-posta bültenlerini kapatarak gereksiz alışveriş dürtülerinizi azaltabilirsiniz. Ayrıca kredi kartı numaranızı web sitelerinden kaldırabilir veya limit ayarlaması yapabilirsiniz.
Sonuç olarak geleceğin belirsizliği karşısında anı yaşamak cazip gelse de ayağımızı yorgana göre uzatmak hem duygusal hem de finansal sağlığımız açısından en doğru yol.
Kaynaklar: CNet, Medium, Psychology Today, CNBCBunları da inceleyebilirsiniz: