Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Köy Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile "imar hakkı aktarımı" uygulamasını devreye soktu. Bu yeni düzenleme sayesinde, vatandaşlar, kamusal alanda kalan arsalardaki imar haklarını başka alanlara taşıyabilecek. Ayrıca, imar hakkı sadece metrekare ölçüsüne değil, ekonomik değere dayalı olarak belirlenecek.
İmar hakkı aktarımı nedir?
Yeni düzenlemeyle, kamulaştırılarakokul, park, yeşil alan, yol gibi kamusal alanlara dönüştürülmüş arsalardaki imar hakları artık başka bir kamuya veya belediyeye ait arsaya aktarılabilecek. Kentsel dönüşüm projelerinde yer alan arsaların imar hakları da farklı bir şehre taşınabilecek.
Değer tespiti ve tercih süresi
Arsaların ekonomik değeri, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yetkilendirilmiş değerleme şirketleri tarafından hesaplanacak. Örneğin, 1 milyon lira değerindeki 200 metrekarelik bir arsanın imar hakkı, başka bir bölgede 100 metrekarelik bir alana denk gelebilecek. Vatandaş, ya değer farkını kabul ederek yeni bir arsa alacak ya da kamu, vatandaşın onayı ile değer farkını ödeyerek bu farkı denkleştirecek.
Bu düzenleme, vatandaşlara mülklerini daha verimli kullanma fırsatı tanırken, şehir plancıları bazı risklere dikkat çekiyor. İmar haklarının farklı şehirlere aktarılması, bazı bölgelerde nüfus yoğunluğu ve altyapı dengelerinde sorunlar oluşturabilir. Bu nedenle, taşınan imar haklarının nüfus ve altyapı yoğunluğu dikkate alınarak uygulanması gerektiği vurgulanıyor. Bu yasa ile SİT alanları gibi imara kapalı bölgelerde yapılan işlemler daha kolay hale getiriliyor. Vatandaş, kamusal alan olarak ayrılan arsalarını devlete vererek başka bir yerde aynı değerdeki imar hakkını kullanabilecek. Kamulaştırma masraflarının azalması da kamu açısından beklenen bir avantaj.
Bir arsanın 10 milyon lira değerinde olduğunu varsayalım. Bu değer, aynı değerdeki bir başka arsa ile takas edilebilecek. Ancak, uygun bir arsa bulunamazsa, vatandaşın hakkı nakit olarak ödenebilir. Örneğin, İstanbul'un Küçükçekmece ilçesindeki 200 metrekarelik bir arsanın imar hakkı, aynı değerde bir başka yerde 100 metrekarelik bir alana denk gelebilir.
Düzenlemeye dair bazı tartışmalar ve belirsizlikler de söz konusu. Örneğin, imar hakkının ticari mi yoksa konut amaçlı mı kullanılacağı netleşmemiş durumda. Ayrıca, kamulaştırılan sosyal donatı alanlarının gelecekte yeniden özel mülkiyete geçmesinin nasıl engelleneceği belirsiz. Uzmanlar, imar haklarının taşınmasında nüfus yoğunluğu ve altyapı dengesinin bozulmaması için net kuralların oluşturulması gerektiğine dikkat çekiyor. Bu düzenleme, vatandaşlara daha adil bir hak kullanımı imkânı sunarken, şehir planlamasında oluşabilecek olumsuz etkilere karşı da önlemler alınması gerektiği vurgulanıyor.