Olay yeri inceleme ekibinin suç ya da kaza mahallinde dikkat ettiği en önemli kanıtlardan biri şüphesiz ki kan lekeleridir. Kan lekelerine DNA analizi yaparak kime ait olduğunu bulmaya yönelik çalışmaları hepimiz biliyoruz ancak lekelerden çıkarabileceğimiz birçok başka ipucu da var.
Kan lekesi de dahil olmak üzere ipuçlarını ortaya çıkarırken matematiğin nasıl kullanıldığını detaylandırmadan önce gelin, adli tıpta "Kan Lekesi Model Analizi"ne (Bloodstain Pattern Analysis: BPA) dair bilgilere bir bakalım.
Kan lekesi model analizi sayesinde olay mahallindeki neler açığa çıkar?
Yaralıların veya ölen kişilerin vücutlarındaki yaraların uyumlu olup olmadığı.Hadisenin oluş şekli ve kaynağı.Ne tür darbe veya darbeler uygulandığı, darbe sayısı ve darbe yönü.Ateşli silah kaynaklı ölümlerde veya yaralanmalarda atış mesafesi.Olayda kullanılan nesnenin özellikleri.Olay esnasında ve sonrasında mağdurun ve failin hareketleri.Olay esnasında ölen ya da yaralanan kişinin ve failin birbirine göre ve olay yerindeki öteki nesnelere göre yerleri.Suç mahallinin sonradan değiştirilip değiştirilmediği.Soruşturma aşamasında mağdur, sanık veya tanığın ifadelerinin desteklenmesi ya da reddedilmesi.
Kanın zemine çarpma açısı matematik sayesinde hesaplanır.
Kan damlasının hedefe çarptığı andaki açısı, çarpma açısıdır. Bu açı en küçük dar açı olan 1 C ̊ ile 90 C ̊ arasında değişebilir. Kan, düz bir zemine düşerse yere 90 C ̊ açıyla iner. Yere inen bu kan, dairesel bir damlacıktır.
Eğer kan 70 C ̊ altında bir açıyla zemine inerse damlacıkta elips biçiminde bir kuyruk oluşur. Olay yeri inceleme, kan lekesini analiz ederken bu lekenin enini ve boyunu ölçerler. Peki nasıl?
Üçgenler ve trigonometrik bağlantıların yardımı da olmasa...
Olay yeri inceleme, dik üçgeni kullanarak düşen kan damlacığının yüzeyle yaptığı açıyı hesaplar. Bu hesaplamada, kanın zemine çarpmadan önceki damlacık çapının çarptıktan sonraki çapa eşit olduğu varsayılır.
Bu varsayım kesin bir şekilde doğru değildir ancak yaklaşık olarak bir veri çıkar. Veriyi elde ettikten sonra dik üçgenler ve trigonometri sayesinde kanın geliş açısı hesaplanır.
Adli tıpta önemli bir yere sahip yöntemlerden bir diğerinde Newton bile rol oynuyor!
Matematikte "üstel fonksiyon" olarak geçen terim, zaman değişirken mevcut malzeme miktarına bağlı süreçlerle alakalıdır ve ölüm zamanını hesaplamada sık sık kullanılır. Yaklaşık ölüm zamanını analiz etmek için bedenin sıcaklık verilerine ulaşılır.
Ölü bir beden, çevre sıcaklığına erişene dek soğumaya devam eder. Newton'ın "soğuma yasası" sayesinde azalan ısıyı matematiksel olarak hesaplandığında üstel bir fonksiyon elde edilir.
"Karındeşen Jack" lakaplı seri katilin de yaşadığı yerin bulunmasını sağlayan coğrafi profilleme yöntemi:
Bazı durumlarda işlenen suçlar birbirleriyle alakalı olabilir. Bu suçları gün yüzüne çıkarmak için çoğunlukla, bağlantılı cinayetlerin hepsinden bilgi toplanır. Önceki sabıka kayıtlarından ve toplanan bilgilerden hareketle şüpheli listesi oluşturulur ve bağlantılı suç bilgileri sayesinde tahmini katilin adresine ulaşılır.
Bu analizle yapılan hesaplamalara göre tarihin en ünlü seri katillerinden biri olan Karındeşen Jack'in Londra'nın doğusunda yer alan Flower and Dean Street yakınlarında oturmuş olduğu tahmin ediliyor.
Ve tabii ki olasılık...
DNA, kan grubu ve parmak izi ile alakalı kanıtlar incelenirken lisede hepimizin gördüğü koşullu olasılıktan yararlanılır. Koşullu olasılık, incelenen suçla alakalı iki olayın bağlantılı olup olmadığını ortaya koymaya çalışırken kullanılır.
Eğer koşullu olasılık göz ardı edilirse olayla ilgili yanlış sonuçlara varma ihtimali bulunur. Son olarak istatistiksel analiz ile benzerliklere ve farklılıklara ulaşılır.
Kaynaklar: Doç. Dr.Faruk Aşıcıoğlu - Uz. Dr. Murat Nihat Arslan, Adli Tıp Dergisi, Forensic Science Simplified, Matematiksel