Sovyetler Birliği’nin zamanın ötesinde icatları, uzay araştırmaları başta olmak üzere birçok alanın kapısını açtı. Düşünün, ilk telefonun bile Sovyetler Birliği’nin icadı olduğunu tahmin edebilir miydiniz?
Hazırsanız Sovyetler Birliği ülkelerine, Sovyetler Birliği’nin kuruluşuna ve dağılışına baktıktan sonra inanılmaz icatlarına göz atalım.
Sovyetler Birliği ülkeleri:
RusyaUkraynaMoldovaEstonyaLetonyaLitvanyaGürcistanErmenistanAzerbaycanTürkmenistanÖzbekistanKırgızistanKazakistanTacakistanSovyetler Birliği nasıl kuruldu ve dağıldı?
Sovyetler Birliği, 1917 Rus Devrimi'nin ardından kuruldu. Rus İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Bolşevik Parti lideri Vladimir Lenin'in önderliğinde; Rusya'nın çeşitli bölgelerindeki işçi, köylü ve askerî konseyler (Sovyetler) tarafından iktidara gelindi. 1922'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin öncülüğünde; Ukrayna, Belarus ve Transkafkasya Sovyet Cumhuriyetleri'nin birleşmesiyle Sovyetler Birliği kurulmuş oldu. Daha sonra bu birliğe diğer Sovyet Cumhuriyetleri de katıldı.
Dağılması ise 1985'te Mihail Gorbaçov'un Sovyetler Birliği lideri olmasıyla hız kazandı. Gorbaçov'un reform politikaları, glasnost (açıklık) ve perestroyka (yeniden yapılanma) adı verilen politikaları; ülkedeki ekonomik, siyasi ve sosyal yapıda önemli değişikliklere yol açtı. Ancak bu reformlar, beklenenden daha fazla özgürlük taleplerini ve etnik milliyetçilikleri tetikledi.
1991'de, bir dizi olayın ardından, Sovyetler Birliği'nin sonu geldi. Aralık 1991'de, Rusya Federasyonu'nun lideri Boris Yeltsin, Belarus ve Ukrayna liderleriyle Sovyetler Birliği'nin yerini alacak olan Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) kurduklarını ilan etti. Bu süreç sonunda, 15 eski Sovyet Cumhuriyeti bağımsızlıklarını ilan etti ve Sovyetler Birliği resmen sona erdi.
Sovyetler Birliğ’nin zamanın ötesinde icatları:
Uzay araştırma aracıCep telefonuYapay kalpElektrikli tramvayİlk aşıUzaydaki ilk insan yapımı nesneOtojektörGüneş piliIlizarov aparatıÇok kademeli roketDünyanın ilk uzay istasyonuİlk uzay araştırma aracı, birçok araştırmanın önünü açtı.
NASA'nın "Mars Rover Curiosity" adlı aracı, hedeflenen görev süresini aşması ve Mars hakkında yaptığı keşiflerle yaygın bir üne kavuştu fakat Curiosity'nin 2012'de Mars'a ilk inişinden onlarca yıl önce aslında Sovyetler Ay’a ilk uzay gezicisini indirmişti.
17 Kasım 1970'de, uzaktan kumandalı "Lunokhod", Ay’a indi. Sovyet mühendisleri, aracın 1969'daki başarısız fırlatılışından sonra yeni aracı 1 yıl içinde tamamlamışlardı. Curiosity gibi Lunokhod da planlanan 3 gün yerine 11 gün görev yaptı ve görev süresi uzadı. Uzay araştırmaları için yeni olasılıkların da önünü açılmış oldu.
Evet, cep telefonu bile!
Cep telefonlarının 21. yüzyılda ortaya çıktığı konusunda hemfikiriz ancak Sovyetler, 1950’li yıllarda mobil cihazlar üretmeye başlamıştı. Sovyet mühendis Leonid Ivanoviç Kupriyanoviç, 1957'de bir cep telefonu icat etti. 1963'te ise icadını geliştirdi ve ilk telefon olarak sayılan Motorola telefonundan 10 yıl öncesine dayanan, avuç içi boyutunda bir mobil cihaz olan "Altai"ı satmaya başladı.
Yapay kalplerin temeli Sovyet bir bilim insanı tarafından atıldı.
Sovyet bilim insanı Vladimir Demikhov, 1937'de dünyanın ilk implante edilebilir yapay kalbini icat etti. Cihazı bir köpeğe başarıyla yerleştirdi ve köpek yalnızca birkaç saat yaşasa da çalışma, yapay bir kalbin mümkün olduğunu kanıtladı.
Bu buluş, yıllar süren ileri çalışmalara yol açtı ve kalp nakline ihtiyaç duyan hastalar için hayat kurtaran bir cihaz oldu. İnsana yerleştirilen ilk başarılı yapay kalp implantasyonu ise 1982 senesinde Utah Üniversitesinde gerçekleştirildi.
Elektrikli tramvay bile Sovyetler Birliği tarafından icat edildi!
Fyodor Pirotsky tarafından tasarlanan elektrikli tramvay, St. Petersburg yakınlarındaki Sestroretsk kasabasında faaliyete başladı. Daha sonra diğer şirketler, Pirotsky ile elektrikli tramvayın dünyaya yayılması konusunda temasa geçti ve elektrikli tramvaylar günümüze kadar ulaştı.
İlk aşı da Sovyetler Birliği'nde üretildi.
İnsanlar için ilk aşı, 1930’lu yıllarda Sovyetler Birliği’nde geliştirildi. “Canlı spor aşısı”, şarbonla mücadele eden önemli bir buluş oldu ve savaş döneminde çokça kullanıldı. Hastalık şu anda çok yaygın olmasa da meydana gelebilecek olası salgınlar için bu aşı kullanılabilir.
Uzaydaki ilk insan yapımı nesne Sputnik 1, Sovyetler Birliği eseriydi.
1950’lerde Sovyet bilim insanları tarafından geliştirilen Sputnik uydusunun 4 Ekim 1957’de fırlatılışıyla uzay çağı başladı. O dönemlerde Amerikalılar kendi uyduları üzerinde çalışırken Sovyetler Birliği'nin bu uyduyu başarılı bir şekilde fırlatması uzay yarışında onları bir adım öteye taşıdı.
Frankenstein kitabını aratmıyor: Otojektör
1926 yılında Sovyet bilim insanı Sergei Brukhonenko tarafından geliştirilen; kalp ve akciğer makinesi otojektör, Frankenstein’daki hayata döndürme makinesi gibiydi. Araştırmacının köpekler üzerindeki deneyleri sınırlı olsa da hayvanların kafasına kan pompalayarak yaşamaya devam etmesi konusunda başarıya ulaşmıştı. Deneylerde köpekler öldürüldüğü için etik açısından o dönemde de birçok tartışmaya yol açtı.
Olmasaydı televizyon bile izleyemezdik: Güneş enerjisi
Bilimsel literatürde "fotoelektrik hücre" olarak bilinen güneş enerjisi, ışığın bir nesnenin üzerine parladıktan sonra elektronların yayılmasıyla çalışır. Aleksandr Stoletov’un icat ettiği bu pil olmasaydı günümüzde televizyon da olmayabilirdi.
Ortopedik cerrahide, Ilizarov aparatı sayesinde büyük bir ilerleme oldu.
Adını Sovyet hekim Gavriil Abramovich Ilizarov'dan alan Ilizarov aparatı, açık kırık vakalarında uzuvları kurtarmak için kullanılan, günümüzde ortopedik cerrahide hâlâ tercih edilen tıbbi bir aparat.
1950'lerde Sibirya'daki hastaları tedavi ederken tasarlanan aparat, 1968'de Sovyet yüksek atlamacı Valery Brumel'i ile 1980'de İtalyan gazeteci Carlo Mauri'yi başarılı bir şekilde tedavi etmesiyle ün kazandı ve kısa sürede dünya çapındaki cerrahlar tarafından benimsendi.
Günümüzün GPS’ sistemlerini mümkün kıldı: Çok kademetli roket
Roket teorisi örnekleri yüzlerce hatta binlerce yıl öncesine dayansa da çok kademeli roket teorisi, 1940'lı ve 50'li yıllarda Sovyet Rusya'da roket mühendisleri ve bilim insanları, özellikle Mikail Tikhonravov ve Dmitry Okhotsimsky tarafından geliştirildi. 1957'de Sputnik 1'i uzaya fırlatmak için de bu çok kademeli roket kullanıldı.
Çok kademeli roketler, günümüzde herhangi bir nesneyi uzaya fırlatmak için araç olarak kullanılmasının ve uzaydaki en büyük insani başarıyı yaratmasının yanı sıra GPS navigasyonu gibi insanların günlük yaşamını kolaylaştıran teknolojileri de mümkün kıldı.
Dünyanın ilk insanlı uzay uçusunda kullanılan uzay aracı “Vostok 1” de Sovyetlerin eseriydi.
Vostok 1'in fırlatılışı, dünyanın ilk insanlı uzay uçuşu olarak tarihe geçti. Uzay aracı 12 Nisan 1961'de fırlatıldı ve Yuri Gagarin'le birlikte atmosfere tekrar girip Kazakistan'a inmeden önce Dünya'nın tek bir turunu tamamladı. Sovyetler, Vostok 1 uzay aracını 1950'lerin sonu ve 60'ların başında, Amerikan Mercury Projesi'ne karşı yarışarak geliştirdiler.
Dünyanın ilk uzay istasyonu: Salyut 1
Salyut 1; önemli bilimsel ilerlemelere yol açan, günümüz uzay istasyonunun temellerini attı. Salyut 1'in inşaatı hızlıydı ve istasyon, inşaatın başlamasından 1 yıldan biraz fazla bir süre sonra, 19 Nisan 1971'de hizmete açıldı.
7 Haziran'da istasyona gelen mürettebat, 23 gün boyunca istasyonda kald ve uzayda istasyon kuran ilk insanlar oldular. Salyut 1 ise Sovyetler tarafından geliştirilen dünyanın ilk uzay istasyonu olarak tarihe geçti.
Kısacası Sovyetler Birliği, özellikle uzay alanında birçok ilke imza attı. Sovyetler Birliği'nin tüm bu icatları olmasaydı günümüzde bilim ve teknoloji alanında acaba nasıl bir noktada olacaktık? Bunun gibi daha fazla içerik görmek isterseniz yorumlara yazabilirsiniz!
Kaynaklar: Culture Trip, Space, Britannica, World AtlasSovyetler Birliği ile ilgili diğer içeriklerimiz: