Böceklerde bulunan fotoreseptör hücreler onların kızılötesi, morötesi gibi ışığın farklı dalga boylarını algılayabilmesini sağlar. Bu yetenekleri sayesinde yön belirleme, yiyecek bulma, tehlikelerden korunma gibi amaçlarla ışığı kullanırlar.
İnsanlardan farklı olarak algılayabildikleri bu dalga boyları sayesinde geceleri yönlerini belirlerler. Sokak lambası gibi yapay ışıklar ise böceklerin bu yeteneklerini kullanamamalarına neden olur ve böcekler karanlıkta yön bulamaz hale gelir.
Fotoreseptör hücreler ve ışığın dalga boyu nedenleri dışındaki bir diğer olası nedenin ise böceklerin Güneş ve Ay ışıklarını kullanamamaları olduğu düşünülüyor.
Bu doğal ışıkları kullanarak yönlerini belirleyen böcekler, yapay ışıklar yüzünden ışık kaynağı ile arasındaki uzaklık ve ışığın gelme açısı belirgin olarak değiştiği için bu yeteneklerini kaybediyor.
Böcekler doğal ışık kaynaklarından ışığı sabit bir açı ile alır fakat yapay ışıklar ışığı her yönde saçtığı için bu da böceklerin sabit bir açı tutturamasına neden olur. Uçarken ışık kaynağı ile olan açıları gitgide daralır ve yapay ışık kaynaklarının etrafında dönmeye başlarlar.
Böcekleri olumsuz etkileyen bu durumun etkilerini azaltmak için mavi ışık yerine sarı tonlardaki ışıkları kullanabilirsiniz.
Çünkü mavi ışık, böcekleri daha çok şaşırtırken sarı ışığın etkisi düşüktür. Aynı zamanda insanlar için de daha iyi bir seçenektir çünkü sarı ışıklar daha tasarrufludur. 8887 böcek ve örümceğin kullanıldığı bir araştırma sonucuna göre böcekleri en çok akkorlar çekiyor.
Akkoru sırasıyla floresan lamba, halojen lamba, soğuk renk sıcaklığında LED lamba ve sarı lamba takip ediyor. Böcekleri en az çeken lamba tipi ise LED'ler. Evinizde sarı LED ışık kullanarak böceklerin istilasından kurtulabilirsiniz ve de onlar için bir iyilik yapmış olursunuz.
Canlıların ışığa pozitif veya negatif tepki vermesi olarak tanımlanan "fototaksi" de bu sorunun yanıtlarından biri olabilir.
"Photo" Yunancada "ışık" demektir, "tax, taxo" ise "düzenleme" anlamına gelir. Güve ve sinek gibi pozitif fototaksiye sahip olan böcekler ışık kaynağı gördüğünde kaynağa yönelir, hamam böceği gibi negatif fototaksiye sahip olan böcekler ise ışık gördüğünde kaçma eğilimindedir.
Doğada bulunan siyanobakterilerin pek çoğu pozitif fototaksi yapar çünkü fotosentez yapabilmeleri için ışık gereklidir. Böceklerde evrimin getirdiği nedenlerle pozitif ya da negatif fototaksi gelişir. Fototaksi haricinde kemotaksi, hidrotaksi, gravitaksi, aerotaksi, elektrotaksi gibi taksi yöntemleri de bulunur.
Böcekler benzer bir nedenden dolayı bazen de giysilerinize konabilir.
Böceklerin "ana besin maddesi" olarak gördüğü bazı çiçekler ultraviyole ışınlarını yansıtır ve bu da onları çeker. Bazı renklerin yansıttığı ışınlardan dolayı giysilerinizdeki desenleri çiçekmiş gibi algıladıkları için üzerinize konabilirler.
Artık ışığa üşüşmüş böcek sürüsü gördüğünüzde bunun olası nedenlerini biliyorsunuz. Bilimle kalın.
Kaynaklar: TÜBİTAK, 2 Dakikada Bilim (NTV), IFL Science