Türkiye’de 1980 sonrasında gündeme gelse de yasal engeller ile karşılaşmış özelleştirme kavramı, 2001 yılı sonrasında hız kazandı ve devlete ait olan birçok kurum özelleştirildi. Bu dönemde bazıları satılırken bir yandan da Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı, özel bütçeli kurum olan Özelleştirme İdari Başkanlığı kuruldu. (1994)
Zaman zaman özelleştirilen devlet varlıklarını duyduğumuz ve incelediğimiz için aslında konuya hâkim sayılırız. Bu yüzden özelleştirmenin ne olduğundan ya da aslında ne olması gerektiğinden bahsetmeyi başka bir içeriğe bırakıp 1980’lerden beri ülkemizde özelleştirilen devlet varlıklarına bakalım.
Cumhuriyetin ilk kamu yatırımı Sümerbank
1933 yılında Atatürk tarafından kurulan Sümerbank, ticari nitelikte mal üreten bir kuruluştu. Hem tekstil sanayisi hem de banka konumunda olan Sümerbank, halk tasarrufu ile oluşturuldu. Türkiye’nin ham pamuk üreticisi ve ihracatçısı olan kuruluş; çimento fabrikaları, demir çelik tesisleri, kâğıt ve selüloz tesislerini de bünyesine kattı.
1987 yılında alınan bir kararla Sümerbank için özelleştirilme kararı alındı. 1988’de Sümerbank Şirketler Topluluğu kuruldu. 24 Ekim 1995’te ise Garipoğlu Şirketler Topluluğu'na 103.4 milyon dolara satıldı. Şirket, cinayet ve Türkbank skandalına adının karışması ile Sümerbank’ı elinden kaybetti. 1999’da TMSF’ye devredilmesin ardından 2001’de Oyak Grubu’na satıldı.
Kaynaklar: Dergipark, Cumhuriyet Gazetesi, Abdullah Gül Üniversitesi
Tütün ve alkolün Türkiye’deki tek kurumu olan Tekel de özelleştirmeye alındı.
1862 yılında kurulan Tekel, tütün ve alkolde ülkemizdeki tek yetkili kurumdu. 1983 yılında özel sektörün de tütün üretmesine izin verilmesi, 1984 yılında da yabancı sigara ithalatına onay verilmesi Tekel’in önemini kaybetmesine neden oldu.
Yabancı şirketlerin sigara üretimine başlaması, Türk tütününü arka plana atarken 2001 yılında alınan özelleştirme kararı ile kurum fabrikaları kapanmaya başladı. 2003 yılında alkol bölümü, Nurol-Özaltın-TÜTSAB Ortak Girişim Grubu’na 292 milyon dolara satıldı. Tütün bölümü de 2008 yılında British American Tobacco’ya 1 milyar 720 milyon dolara satıldı. Böylelikle de Tekel devri kapandı.