Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), dün, Moskova’nın yaklaşık 5 bin 500 kilometre doğusundaki Vostoçniy uzay üssünden Luna-25 uzay aracını taşıyan Soyuz 2.1v roketini uzaya fırlattı.
Başarılı geçen fırlatmanın ardından uçuş yörüngesine giren Luna-25’in, 21 Ağustos’ta Ay’ın güney kutbuna iniş yaparak yaklaşık bir yıl sürecek görevine başlaması planlanıyor.
Başlıca görevleri arasında Ay’da su kaynağı bulmak olan Luna-25, bunun yanı sıra uzay ışınlarının ve elektromanyetik emisyonların ay yüzeyindeki etkilerini inceleyecek.
Roscosmos Başkanı Yuriy Borisov, fırlatmanın ardından yaptığı açıklamada, Luna-25’in barışçıl amaçlarla Ay’a gönderildiğini vurgulayarak, 2027, 2028 ve 2030’da da Ay’a uzay araçları göndermeyi planladıklarını söyledi.
Çin’le birlikte Ay’a yönelik ortak projeler de yürüteceklerine işaret eden Borisov, "Çin'den meslektaşlarımızla bir sonraki aşamaya, yani insanlı bir göreve ve bir Ay üssünün inşasına başlayacağız." ifadesini kullandı.
Luna-25’in ana görevi, su kaynağı keşfetmek
Rusya’nın 1976’dan bu yana Ay’a gönderdiği ilk uzay aracı Luna-25, iniş platformu ve üzerinde çeşitli araç gereçlerin yer aldığı iki ana parçadan oluşuyor.
Luna-25’te uzay ışınlarının ve elektromanyetik emisyonların incelenmesi için yaklaşık 31 kilogram ağırlığında çeşitli bilimsel ekipmanlar yer alırken, toprağı kazabilen ve örnekler alabilen cihazlar da bulunuyor.
Ay’daki ilk kanıtlanmış su keşfi, Hindistan Uzay Ajansı tarafından 2008'de Ay'ın yörüngesine oturtulan ilk Hint araştırma uydusu Chandrayaan-1’den sağlanan veriler sayesinde gerçekleşmişti.
Luna-25 de Ay’ın güney kutbunda hem insan yaşamı için önem taşıyan hem de roket yakıtı olarak kullanılabilecek hidrojen ve oksijen barındıran su kaynağı bulmaya çalışacak.
Ay’daki rekabet hızlanıyor
Rusya’nın yanı sıra ABD, Çin ve Hindistan da Ay’da keşif ve madencilikle ilgili çalışmalarına son yıllarda hız verdi.
ABD ve Çin, 2026'da Ay’a gezici ve sondaj araçlarını göndermeyi planlıyor.
Son olarak Hindistan Uzay Araştırmaları Merkezince 5 Ağustos’ta yapılan açıklamada, Ay'ın güney kutup bölgesinde inceleme yapması için 14 Temmuz'da uzaya gönderdiği Chandrayaan-3 keşif aracının yörüngeye başarılı şekilde yerleştiği bildirilmişti.
Hindistan, üçüncü Ay keşif misyonunu yürütecek Chandrayaan-3'ün başarılı olması halinde ABD, eski Sovyetler Birliği ve Çin'den sonra Ay'a yumuşak iniş gerçekleştiren 4'üncü ülke olacak.
Uzmanlar, Ay’ın güney kutbundaki suyun, gelecekteki Ay görevleri veya Mars'a giden roketler için yakıt çıkarmak amacıyla kullanabileceğini ve bundan dolayı çok sayıda ülkenin ilgisini çektiğini vurguluyor.
Rusların ilk Ay macerası
Rusya’nın Ay’a uzay aracı gönderme macerası ilk defa Soğuk Savaş'ın bir parçası olarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile ABD’nin 20. yüzyılın ikinci yarısında uzay yarışı esnasında başladı.
Ruslar, Amerikalılardan erken davranarak Sovyetler Birliği’nin Vostok insanlı uzay uçuş programı çerçevesinde uzaya ilk defa insan gönderdi.
12 Nisan 1961’de Sovyet Kozmonot Yuri Gagarin, uzaya çıktı. Baykonur Uzay Üssünden fırlatılan Vostok uzay aracı Dünya yörüngesinde tam tur attı. Böylece insanlık tarihinin uzay çağı başladı.
Bu arada ABD, Ay’a insan indirmek için Apollo programını geliştirirken, SSCB de “Sovyet Ay Programını” geliştirdi.
SSCB, 1963’te ilk kadın kozmonot Valentina Tereşkova’yı da uzaya gönderdikten sonra ABD, Ay programını hızlandırdı. Nihayet ABD, 20 Temmuz 1969’da Ay yüzeyine insanlı ilk uzay uçuşunu yaptı.
Sovyetler Birliği de Ay programına devam etti.
SSCB’nin ilk Ay denemesi Luna-1 ile oldu
Sovyetler Birliği, ilk Ay denemesini Luna-1 ile yaptı. 2 Ocak 1959’da Baykonur üssünden fırlatılan uzay aracı, tarihte ilk defa Ay’ın yakınına ulaştı ve güneş merkezli yörüngeye yerleşti. Ancak bir arızadan dolayı araç, Ay’ı kaçırdı
Aynı yıl 12 Eylül’de fırlatılan Luna-2 uzay aracı ise tarihte "Ay’ın yüzeyine inen ilk insan yapımı nesne" oldu.
Yine aynı yıl 4 Ekim’de gönderilen Luna-3, fırlatmadan üç gün sonra ilk defa Ay’ın yörüngesindeki eş zamanlı dönüşten dolayı her zaman Dünya’dan uzağa bakan yarımküresinde bulunan “Ay’ın uzak yüzü”nün görüntülerini elde etti.
Sovyetler Birliği’nin 31 Mart 1966’da fırlattığı Luna-10 uzay aracı da "Ay’ın ilk yapay uydusu" özelliğini taşıyor.
Araç, Ay’ın çevresini, görünür ve ters taraftaki yüzeyin kimyasal bileşimini keşfetmek için sabit bir yörüngeye sokuldu. Luna-10, "Ay çevresinde ilk turunu atarak yörüngeye giren ilk insan yapısı nesne" oldu.
Ay’ın yapay uydusunun çalışması sayesinde bilim insanları, Ay yüzeyindeki kayaların genel kimyasal bileşimini ve türlerini öğrendi.
Ay’a gidip Dünya’ya dönen ilk uzay aracı Zond-5
Zond-5 uzay aracı, 15 Eylül 1968’de fırlatıldı. Ay’ın yörüngesinde dönüp Dünya’ya güvenli şekilde dönen ilk uzay aracı, Ay’a çıkarken güvertesinde canlı varlıkları taşımasıyla da ilk olarak tarihe geçti.
Uzay aracı, 21 Eylül'de atmosfere girdi ve Hint Okyanusu'na indi.
Luna-17 için 19 Şubat 1969’da yapılan ilk fırlatma denemesi başarısız oldu ve aracı taşıyan roket uçuşunun 52. saniyesinde patladı. İkinci deneme, 10 Kasım 1970’de yapıldı ve Ay’ın yüzeyine iniş gerçekleşti. Bu sırada 16 Temmuz 1969’da ABD, "Ay’a ilk insan inişini" başardı.
Luna-17, dünyadan kontrol edilen ilk otomatik kendinden tahrikli laboratuvara sahip idi.
SSCB’nin son Ay görevi, Luna-24 ile gerçekleşti
Ruslar, bir önceki Ay’a yönelik uzay aracını 9 Ağustos 1976’da fırlattı. Luna-24 uzay aracı, Ay’ın yüzeyine indikten sonra 2 metrelik derinlikten sondaj ile toprak elde etti.
İlk defa su izlerinin bulunduğu 170 gram toprak ile araç, Dünya’ya geri döndü. Ancak bilim insanları, bu suyun Ay suyu olduğunu kesinleştiremedi.
Luna-24, SSCB’nin son Ay görevi oldu.