Hangimiz reşit olmadan önce “Bi’ 18 olsam neler yaparım!” diye düşünüp çok basit şeylerin bile hayalini kurarak mutlu olmadık ki… Üstelik bazı ülkelerde bu yaş, 14’e kadar inebiliyor ya da 21’e kadar çıkabiliyor.
Peki “yetişkinlik yaşı” ya da “reşitlik” dediğimiz yaşın hangi yaş olduğuna kim ya da hangi faktörler karar veriyor? Bu sorunun cevabına birlikte bakalım.
Türkiye'de 18 olduğumuzda, özellikle sosyal olarak birçok engeli aşmış oluyoruz.
Türkiye kanunlarına göre 18 yaşına geldiğimizde; artık çocukluk döneminden çıkmış olduğumuz kabul ediliyor ve tütün/alkol gibi ürünleri satın alabiliyoruz, oy verebiliyoruz, yargı önünde bir yetişkin olarak çıkıp ona göre ceza alıyoruz, ehliyet alabiliyoruz, belirli mekânlara giriş iznimiz oluyor…
Bu listeyi uzatabiliriz fakat asıl merak ettiğimiz, neden tüm bunları yapabildiğimiz yaş 18 olarak kabul ediliyor?
Psikolojik olarak bakacak olursak:
Türkiye'de 18 yaşına geldiğimizde duygusal ve zihinsel gelişimimiz artık “yetişkinlik” seviyesine ulaştığı varsayılıyor. Artık; problem çözme, başkalarına sormadan sağlıklı karar verebilme ve kendi başımıza sorumluluklar alabilme gibi yetilere sahip oluyoruz.
Elbette her insan için tüm bu faktörler aynı anda geçerli olamaz. 18 yaşına ulaşmış biri, 13 yaşındaki bir çocuğun seviyesinde kararlar alabilirken başka bir kişi, 30 yaşında bir yetişkin kadar gelişmiş olabilir.
Fizyolojik olarak gelişimimizi tamamladığımız kabul ediliyor.
Fizyoloji konusuna gelirsek, 18 yaşına ulaştığımızda vücudumuz artık yetişkin vücuduna erişmiş olarak kabul ediliyor. Büyüme dönemimizin bittiği söylenen bu yaşta, sağlıklı bir kişinin cinsiyet hormonları da belirli bir seviyeye geliyor.
Fakat psikolojik erişkinlikte bahsettiğimiz gibi tabii ki fizyolojik erişkinlik de herkeste aynı değil. Araştırmalar, ergenlik döneminin artık 20’li yaşların sonuna kadar devam edebildiğini ve beyin gelişimimizin 25'e kadar sürdüğünü gösteriyor. Hatta bu durum, cinsiyetler arası bile değişiklik gösterebiliyor. Örneğin kadınların beyin gelişimi, erkeklerden 2 sene önce tamamlanıyor.
Kısacası, 18 yaşına geldiğimizde birçok yönden yetişkinlik döneminin özelliklerini taşıdığımız varsayılıyor.
Belirli toplumsal yasaları belirlemek için genellikle herkese uyan bir sayıya ihtiyaç duyuluyor. Bu nedenle, bir kişinin yetişkinlere yönelik bu faaliyetleri yönetebilme konusunda yeterince donanımlı kabul edildiğimiz yaş, sivil politika yapıcılar tarafında belirleniyor.
Her durumda tam olarak ideal olmasa da belirli resmi amaçlar için bir sayı seçiliyor ve Türkiye'de psikolojik, fizyolojik ve sosyal olarak artık çocukluk çağının özelliklerini taşımayı bıraktığımız dönemin 18 yaşına denk geldiği kabul ediliyor.
Farklı ülkelerdeki reşitlik yaşları değişkenlik gösterebiliyor.
Türkiye'de 18 yaşına girdiğimizde önümüzdeki birçok engel ortadan kalkıyorken başka ülkelerde bu durum aynı veya tek bir yaşla sınırlı kalmıyor. Yaş sınırının ülkeden ülkeye değişiklik göstermesinin yanı sıra farklı durumlar için farklı yaşlar belirlenebiliyor.
Amerika'dan örnek verecek olursak, farklı eyaletlerinde bile yaş sınırı değişiklik gösterebiliyor. Mesela alkol satın alma sınırı 21 yaş iken ehliyete, bulundukları eyalete göre 16, 17 veya 18 yaşında sahip olabiliyorlar. Bunun yanında, cinsel rüşt (erginlik) yaşı da eyaletten eyalete 16, 17, 18 olarak farklılaşabiliyor.
OECD'ye göre bazı ülkelerin "reşitlik", "cezai sorumluluk", "evlenme", "okulu bırakma", "istihdam", alkol satın alma ve içme", "cinsel rıza" yaşları:
Reşitlik:Türkiye18Almanya18Fransa18Japonya20ABD18, 19, 21Endonezya15Rusya18Cezai sorumluluk:Türkiye12Almanya14Fransa13Japonya14ABDMin. yaş olmayan eyaletler, 7, 10Endonezya8Rusya14, 16Evlenme:Türkiye18Almanya18Fransa18Japonya20ABD18Endonezya21Rusya18Okulu bırakma ve işe girme:Türkiye14 okulu bırakma, 15 işe girmeAlmanya15Fransa16Japonya15ABD14Endonezya15Rusya15Alkol satın alma ve içme:Türkiye18Almanya16 (bira, şarap), 18 (sert içki)Fransa18Japonya20ABD21Endonezya21Rusya18Cinsel rıza:Türkiye18Almanya14Fransa15Japonya13ABD16-18Endonezya16Rusya16Kaynaklar: Euro News, Slate, Today I Found Out, OECD