Koç Üniversitesi Rahmi Koç Bilim Madalyası’nın yedincisi temiz enerji ve malzeme biliminde çığır açıcı çalışmalar yapan Prof. Dr. Bilge Yıldız’a verildi. Fen, mühendislik ve tıp; takip eden yıl iktisadi, idari, sosyal, insani bilimler ve hukuk alanlarına odaklanan, evrensel bilgi birikimine üst düzey katkıda bulunmuş 50 yaşını aşmamış bilim insanlarına verilen ödülün sahibi olan Yıldız, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) enerji verimliliğini artırıp karbondioksit salımını azaltarak iklim ve enerji krizlerine karşı çözümler geliştiriyor.
Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Nur Yalman, Koç Üniversitesi Rektör Vekili ve Akademik İşlerden Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zeynep Gürhan Canlı ve 2022 yılı Madalya Seçici Kurul Başkanı Prof. Dr. Umran İnan’ın açılış konuşmalarını yaptığı törende Yıldız Ödülü’nü iki küçük çocuğu ile alırken “Çocuklarımıza nasıl bir gelecek bıraktığımız çok önemli. Bu yüzden temiz teknolojiler üzerine yoğunlaşmak istedim” dedi.
TÜRKİYE’DEN İLK ÖDÜL
Bilimin farklı dalları arasındaki bağlantıları görüp disiplinler arası çözümler üretme konusundaki becerisi, bu sayede bilime kendine has bir bakış açısıyla yaptığı katkılarla bilinen Prof. Dr. Yıldız’ın sayısız araştırması dünyada birçok farklı ödüle layık görüldü. Yetiştiği ülke Türkiye’den aldığı bu ilk ödülün onun için büyük bir gurur kaynağı olduğunu paylaşan Yıldız, yıllarını verdiği bilimsel çalışmalarının altında yatan temel motivasyonu da şu sözlerle aktardı: “Üzerinde çalıştığımız teknolojilerin amacı, dünya çapında enerji verimini artırmak ve karbondioksit salınımını azaltmak. Dünyaca iklim ve enerji krizlerine bilime dayalı çözümler üretmek istiyoruz.”
Prof. Yıldız, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun ABD’de görüştüğü bilim insanları arasındaydı. Yıldız ile tören öncesi küçük bir söyleşi yaptık.
Kendisinin bilim aşkında ikisi de matematik öğretmeni olan anne ve babasının büyük payı olduğunu vurgulayan Yıldız, İzmir Fen Lisesi’nin ardından Hacettepe Üniversitesi’nde nükleer mühendislik eğitimi aldı. Türkiye’de alanı ile ilgili çalışma olanağı olmadığı için ABD’ye gittiğini belirten Yıldız, doktora sonrası çalışmaların kendisini malzeme ve elektro kimyaya yönelttiğini belirtti.
Çevreci teknolojilere nasıl yöneldiği ve ne yaptığı soruma Yıldız şu yanıtı verdi: “Katı oksit elektrokimyası yani katı oksit yakıt hücreleri üzerine çalışıyoruz. Bu elektrokimyasal platformu kullanarak karbondioksit üretmeden enerji verimliliğini artırmanın yollarını araştırıyoruz. Örneğin su buharının elektrolizi ile hidrojen üretiyoruz. Temiz elektrik kullanırsanız hiç karbondioksit yaymadan hidrojeni üretmiş olursunuz. Biliyorsunuz karbondioksit küresel ısınmanın temel sebeplerinden. Karbondioksiti de elektroliz edebiliyoruz.”
Özlem Yüzak ve Bilge Yıldız
FAYDALI TEKNOLOJİLER
Yıldız, faydalı teknolojilere örnek olarak “Karbondioksiti etilene çevirebiliriz. Etilen plastiklere giren ve şu anda karbondioksit yayarak yapılan kimyasal. İkincisi ise karbondioksiti karbonmonoksite çevirmek. Sudan da temiz hidrojen üretirsek, karbonmonoksit ve hidrojen kullandığımız yakıtlara dönüştürülebiliyor. Bunlar deney ve gelişme aşamasında” diye konuştu.
Mars’ta da karbondioksiti oksijene çevirdikleri benzer bir çalışma yürüttüklerini aktaran Yıldız, “Bu teknoloji başarıyla gerçekleşirse ileride Mars’ta araştırmalar yapılabilir. NASA’nın bu konuda önemli bir projesine katkıda bulunduk; bu deney Mars’ta karbondioksit elektroliziyle oksijen üretilmesini sağlıyor” ifadelerini kullandı.
"BİLİM YAPMAK İÇİN ÖZGÜR ORTAM VE FIRSAT EŞİTLİĞİ ŞART"
Türkiye’de neden bilimde olması gereken yerde değil sorumuza Prof. Dr. Yıldız şu yanıtı verdi: “Türkiye ya da başka ülke fark etmez. Tecrübeme göre bilim insanlarına özgürlük ve fırsat vermek gerekir. Bir insan meraklı ise, yaratıcı ise ona fırsat ve hiçbir politika gütmeden destek verirseniz her yerde başarılı olur. Ayrıca hem endüstrinin hem devlet kaynaklarının bilimi desteklemesi lazım.”
“Kılıçdaroğlu’nun ABD’de bilim insanları ile görüşmesi size umut verdi mi ?” sorusunu ise “Türkiye’den bir liderin yaptığımız çalışmalarla ilgilenmesi çok önemli ve umut verici” diye yanıtladı. Prof. Yıldız, temiz enerji teknolojileri geliştirilmesinde Türkiye’den bilim insanları ile işbirliği yapmaya açık olduğunu da vurguladı. Yıldız’ın son çalışması bilgi işlemin enerji verimliliğini artırmak ve enerji tüketimini azaltmak için elektrokimyadan yararlanarak çözümler geliştirmek.
Yıldız, “Yapay zeka modellerinin kullanımı hızla artıyor. Bu dünya çapında bilgi işlemin enerji tüketiminin ve karbondioksit yayılımını artıran bir faktör. Analizlere göre 2045’e doğru bilgi işlemin enerji ihtiyacı dünyanın enerji üretim kapasitesine eşdeğer olacak. Yani o yıla kadar sanki herşeyi bırakacak ve tüm enerjiyi bilgi işleme harcayacağız.
Bu yüzden bilgi işlemi yeniden dizayn etme çalışmaları önemli. En verimli bilgi işlemci aslında beynimiz. Nörobilimci arkadaşlarımızla birlikte beyindeki öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini ve bu öğrenme modellerini enerji verimli donanımlara çevirmeye çalışıyoruz” diye konuştu.