Olga Robinson, Shayan Sardarizadeh & Jake Horton | BBC News
Getty ImagesBazı basın kuruluşları Pentagon yetkililerinin, belgelerin gerçek olduğunu söylediğini yazdıİnternette yayılan ve ABD yönetimine ait onlarca gizli belgede çok sayıda ülkeyle ilgili bilgiler yer alıyor. Öte yandan bu belgelerin bir kısmı ortadan kaybolmaya başladı ya da en azından belgelere erişim zorlaştı. Peki bu belgeler nasıl sızdırıldı?
Belgelerin ortaya çıkışı, yayılımı ve tartışmaları hakkında bilinenleri derledik.
PAYLAŞILAN BELGELER
Belgelere dair doğrulayabildiğimiz ilk ekran görüntüleri 1 Mart tarihine ait. Bundan birkaç gün sonra daha fazla belge paylaşılmaya başlandı.
Bunlar ilk olarak bilgisayar oyuncuları arasında popüler olan sosyal medya platformu Discord’da ortaya çıktı ve platformdaki bazı tartışma kanallarında paylaşıldı. Bu kanallar siyaset veya askeri istihbarat hakkında kanallar değil, biri Minecraft oyuncuları için diğeri de Filipinli bir YouTube ünlüsü için açılan kanallardı.
Kanallardan birinde Minecraft ve Ukrayna’daki savaş hakkında kısa bir tartışmadan sonra bir kullanıcı “Al sana sızmış belgeler” diyerek bazı ekran görüntüleri paylaştı.
Sohbet grubundaki bir kişi bu belgeleri başka bir Discord grubundan aldığını söylese de bahsettiği Discord grubu kapatılmış olduğu için bunu doğrulamak mümkün değil. Araştırmacı gazetecilik sitesi Bellingcat’e göre bazı belgeler Ocak’ta, hatta daha öncesinde yayımlanmış olabilir.
Discord’da paylaşılan bu belgelerin farkına varılması için Nisan başında başka platformlarda yayılması gerekti.
Amerikalı istihbarat yetkilileri ve medya belgeleri ancak bu noktadan sonra fark etti.
BBCDiscord'daki yazışmanın ekran görüntüsüSOSYAL MEDYADA YAYILIM
BBCBelgelerin ekran görüntüleri 5 Nisan’da, internet alt kültürünün en büyük ve en tartışmalı sitelerinden 4chan’de paylaşılmaya başlandı.
Bunlar 4chan’ın en kötü namlı kanallarından /pol/ (politik doğrucu olmamanın kısaltması) kanalında, Ukrayna ve Rusya’nın gerçek savaş kayıpları hakkındaki bir tartışma sırasında anonim bir kullanıcı tarafından paylaşıldı.
Birkaç saat sonra belgeler Kremlin yanlısı Telegram kanallarında yer aldı ve ardından önde gelen askeri blogcular da bunlar hakkında yazmaya başladı. Belgelerden birinin üzerinde değişiklik yapılarak Rus kayıplarına dair tahminlerin çok daha düşük gösterildiği bir görsel de Rus kanallarında sıklıkla paylaşıldı.
7 Nisan’da bu belgeler Twitter ve Reddit gibi platformlarda da yer almaya başladı.
RUSYA'NIN YANITI
Kremlin yanlısı Telegram kanalları başlangıçta bu belgelerin doğruluğundansa sadece içeriğine odaklandı.
Fakat bir süre sonra önde gelen kanalların bazıları, belgelerin en azından bir kısmının sahte olduğunu söylemeye başladı. Aşırı milliyetçi Regnum sitesine konuşan bir uzman bu belgelerin, Ukrayna’nın olası bir karşı saldırısı öncesinde dikkat dağıtmak için paylaşılmış olabileceğini söyledi.
Devlet televizyonuna konuşan savaş yorumcusu Yuri Podolyaka bu belgelerin, Ukrayna’nın karşı saldırısı hakkında Rusya’yı yanıltmak için bilinçli olarak internete konduğunu öne sürdü.
Rossiya 1 kanalındaki 60 Dakika programının sunucusu Olga Skabeyeva “Batı, mühimmatı bitmek üzere olan güçsüz bir Ukrayna imajı yaratmak için elinden geleni yapıyor” dedi.
Öte yandan Ukrayna’da da belgelerin gerçekliği sorgulandı, bazı uzmanlar Rusya’yı Ukrayna’nın karşı saldırısı öncesinde sahte bilgiler yaymakla itham etti.
KAYBOLAN BELGELER
BBCBelgeler Rossiya 1'deki 60 Dakika programında uzun uzadıya tartışıldıBelgelerin düşük kaliteli ekran görüntülerini Twitter, Telegram ve Reddit’te hâlâ bulmak mümkün. Fakat orijinallerini bulmak zorlaştı. Orijinal kopyalar, ilk paylaşıldıkları kanallardan kaldırılmış durumda.
Bu belgeleri Discord, Telegram ve Twitter’da paylaşanların bir kısmı da ya paylaşımlarını silmiş ya da hesaplarını tamamen kapatmış.
Ortada büyük bir paranoya da var.
Başlangıçta Discord’da belgeleri paylaşan bir kullanıcı, daha sonra kanalda yaptığı başka bir paylaşımda belgeleri telefonundan silmeye çalıştığını söyledi. Daha fazla belge paylaşılmasını isteyen bir diğer kullanıcı ise “İyi denemeydi FBI” yorumunda bulundu.
Orijinal kopyaların yok olmaya başlaması, Pentagon’un Twitter gibi platformlara bu belgelerin yer aldığı paylaşımları kaldırmaları için baskı yaptığı iddialarına da yol açtı.
Twitter’ın sahibi Elon Musk ise çalışanlarına, aktif bir şekilde bu belgelerin peşine düşüp onları silme emri vermeyeceğini söyledi, “Tabii ki istediğiniz bir şeyi internetten tamamen silebilirsiniz – bu mükemmel bir şekilde işler ve saklamaya çalıştığınız şeye hiçbir şekilde dikkat çekmez(!)” dedi.