Önde gelen para birimlerini kullanan devletler, bu paraların (banknotların) kopyalanmasını engellemek için üzerlerine gizli ibareler, semboller işlerken basım tekniklerinde de değişik yöntemlere yer veriyor. Çok da uzağa gitmeden bizim Türk liramıza bakalım. Burada güvenlik amaçlı çok sayıda önlem bulunuyor.
Bunlar arasında güvenlik şeritleri, holografik ibareler, mikro yazılar ve banknot ışığa tutulduğunda ortaya çıkan semboller yer alıyor. Fakat T.C. Merkez Bankası sitesinde bile bahsedilmeyen önemli bir detay da paraların üzerinde yer alıyor. Aşağı yukarı her para biriminde yer alan bu detay, internetten haberi olmayan yazıcıların bile paranın sahte olduğunu anlamasını sağlıyor. Nasıl çalıştığı büyük bir gizem konusu olsa da bundan daha garibi, resmî kaynaklarda bundan bahsedilmiyor olması.
Odağımızdaki detay, ‘EURion takımyıldızı’ olarak biliniyor ve şöyle görünüyor:
İlk bakışta pek de bir şey ifade etmemiş olabilir. 5 halkanın bu şekilde bir araya gelmesiyle oluşan desenin ismi, Orion isimli takımyıldızdan geliyor. Yani Orion ismi, evrilerek EURion olmuş. İyi de bu 5 halka nasıl oluyor da paranın basılmasını engelliyor?
Şu an oldukça akıllı yazıcılarımız olsa da daha eski dönemlerde durum pek de böyle değildi. Yine de bu desen, yazıcılar tarafından tanınabiliyor, para kopyalama işlemi anında durdurulabiliyordu. Kaynaklarımızda bulabileceğiniz geniş çaplı bir makaleye göre 1996’dan beri kullanılan bu desen; görüntü işleme yazılımlarının, tarayıcıların ve fotokopi cihazlarının banknotu kopyalamasına engel olmak için geliştirilmiş.
Ofset yöntemiyle banknota işlenen bu desenler, aşağı yukarı 1 mm çapındaki sarı renkli dairelerden oluşuyor.
Örneğin elimdeki bu 10 Türk lirasına bakalım.
EURion takımyıldızı desenini yukarıda görebilirsiniz.
Desen farkını görebilmeniz adına bir 10 lirayı daha önüne ekleyelim.
Yurt dışındaki diğer kâğıt paralara baktığımızda ise örnek olarak 100 dolar üzerinde desen böyle görünüyor:
Bu güvenlik önleminin detayları herhangi bir şekilde kaynaklarda geçmiyor ve eğlence amacıyla elindeki parayı kopyalamak isteyen biri sayesinde ortaya çıkmış. Yani yerli ve yabancı kaynaklarda bu desenin varlığı onaylansa da resmî kurumlar kendi sitelerinde buna yer vermemeyi tercih ediyor. Üstüne çok konuşulmadığı için bunun sebebi de ayrıca merak ediliyor.
EURion takımyıldızı haricinde, para sahteciliğini önlemek adına 60’tan fazla yöntem kullanılıyor olsa da bu yöntemin kendine has gizemi, onu diğerlerinden ayırıyor.
Kaynaklar: Veli SERT/ANKARA ÜNVERSİTESİ, TCMB