Bugün Türkiye’de halk, araçtan dayanıklı tüketim mallarına, akaryakıttan doğalgaza kadar adım başı özel tüketim vergisi (ÖTV) ödüyor. Dolaylı vergilerin başında gelen ÖTV’den elde edilen gelir ise yılın ilk dokuz ayında 278.8 milyar liraya ulaştı. Bu yılın tamamı için bütçe hedefi ise 375.8 milyar lira ÖTV geliri.
Bu kapsamda en önemli ÖTV türlerinden biri akaryakıt ve doğalgazdan alınan vergiler. İktidarın 2023 bütçesi ile birlikte Meclis’e sunduğu yıllık ekonomik raporda da, bu yılın ilk sekiz aylık dönemindeki gelirlere dikkat çekilerek şu değerlendirme yapıldı:
BORSA VE KUR ETKİSİ
“ÖTV gelirlerinin artışına 49.5 milyar TL olarak gerçekleşen petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV tahsilatı katkı sağlamıştır. Bu artışta, geçen yılın aynı döneminde devrede olan eşel-mobil sisteminin 2022 yılının aynı döneminde kısıtlı bir sürede devrede kalması belirleyici olmuştur.” Geçen yılın ilk sekiz aylık döneminde ise bu tahsilat 26.2 milyar liraydı.
Türkiye dahil bölgedeki akaryakıt fiyatları genel olarak İtalya Cenova’daki akaryakıt borsasında oluşuyor. Ayrıca bunun üzerine Türkiye’de fiyatlara KDV ve ÖTV ekleniyor. Yüksek vergiler bir de yüksek kurla birleşince akaryakıt fiyatları fırlıyor. Ham petrol fiyatlarındaki düşüş, pompa fiyatlarına sınırlı oranda yansıyor. Yılın ilk dokuz ayında ise petrol ve doğalgaz ürünlerinden ÖTV tahsilatı 56.5 milyar liraya ulaştı. Bunun yanında yine ilk dokuz ayda motorlu taşıt araçlarından 101.4 milyar lira, alkollü içkilerden 29.7 milyar lira, tütün mamüllerinden 70.2 milyar lira, kolalı içeceklerden 3 milyar lira, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan 17.8 milyar lira ÖTV geliri sağlandı.
‘BEKLENTİ ÜZERİ ARTIŞ’
Öte yandan bu yılsonunda bütçenin toplam 461.2 milyar lira açık vermesi bekleniyor. İktidar, harcamalardaki artışın gerekçeleri arasına yine “emekçinin ücretini” de koydu. TBMM’ye sunulan yıllık raporda bu konuda da şöyle denildi:
“2022 yılında, temelde kamu çalışanlarının maaş ve ücret artışları, mal ve hizmet alım maliyetlerinde yaşanan artış, enerji sübvansiyonları kaynaklı KİT’lere yapılan aktarımlar, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan bütçe transferleri sebebiyle harcamalarda beklentilerin üzerinde bir artış yaşanmıştır.”