Sayılarla da durumu daha net izah edelim. Türkiye’nin yüz ölçümü 783.562 km² iken Norveç’in 385.207 km². Ülkemizde 59 sivil havalimanı bulunuyor ve bunların sadece 37’si uluslararası uçuşlar gerçekleştiriyor, 18’i de askerî amaçlar için kullanılıyor. Norveç’te ise bölgesel olanlar da dahil 98 havalimanı bulunuyor.
Avrupa’da hava taşımacılığına en fazla bağımlı ülkeler arasında yer alan Norveç aynı zamanda kişi başına en fazla hava yolu seyahati olan Avrupa ülkesi de. Peki, Norveç neden bu kadar fazla havalimanına ev sahipliği yapıyor?
Norveç'in coğrafi ve demografik yapısı bu konuda oldukça etkili.
1960’lardan sonra Norveç’te bölgesel havalimanı inşası oldukça arttı. Bunun en önemli sebebi ise kırsal kasabalar ve il merkezleri arasında ulaşımı etkin kılmaktı. Dağlık ve engebeli coğrafyası sebebiyle de kara yolu ulaşımı zorlaşıyordu. Bu yüzden de kısa rotalarda yalnızca küçük uçaklara izin veren birçok küçük havalimanı var.
Nüfusunun yaklaşık 5,4 milyon olması ve bunların da geniş alana yayılması bir diğer etken. Nüfus yoğunluğunun düşük olması ve yerleşim yerlerinin dağınık olması da her bölgeye ulaşımı kolaylaştırmak adına daha fazla sayıda küçük havalimanına ihtiyaç duyulmasına neden oluyor.
Ekonomi de etkili faktörlerden biri.
Norveç'teki mevcut ve kapalı tarifeli havaalanlarının haritası .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Norveç, kişi başına düşen yüksek geliri ve güçlü ekonomik yapısıyla da dikkat çeken bir ülke. Bu ekonomik güç, daha fazla ve küçük havalimanlarının inşası ve işletilmesini de mümkün kılıyor. Norveç hükûmeti, ulaşımı kolaylaştırmak adına küçük ve yerel havalimanlarına zamanında oldukça yatırım yaptı.
Gerçi günümüze baktığımızda şehirler arası araba seyahat süresini kısaltmak, uçak bileti maliyetlerini de düşünmek adına hükûmet tarafından köprü, tünel ve feribot bağlantıları yapıldı, hem de önemli miktarlarda bütçeler harcandı. Etkili olmuş olacak ki hava yolu ulaşım tercihi önemli ölçüde azaldı.
Türkiye'nin de coğrafi ve demografik yapısına bakalım.
Bizde ise büyük ölçüde düz ve geniş alanlar bulunuyor. Hâl böyle olunca da kara yolu ve demir yolu ulaşımı aslında daha uygun hâle geliyor. Gerçi demir yolu da ne kadar aktif ayrı bir içerik olabilir. Sonuç olarak otoyollarımız sayesinde birçok bölgeye daha kolay erişim sağlıyoruz. Uçak kadar hızlı olmasa da…
Nüfus yoğunluğu yüksek olan şehirlere de sahip olmamız aslında havalimanlarının bu bölgelere yapılmasına neden oluyor. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi şehirler hem iç hatlarda hem de dış hatlarda yoğun hava trafiğine sahip.
Toplamdaki havalimanlarımızın bir kısmı turistik ve büyük şehirlere yayılmış durumda. Antalya, Muğla gibi şehirler de turistik talebin yoğun olduğu bölgeler olarak öne çıkıyor.
Ekonomik durumdan ne haber?
Türkiye'deki uluslararası uçuşların yapıldığı sivil havalimanları .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Havalimanı yapımı tüm başlıkları düşünüldüğünde oldukça maliyetli. İstanbul Havalimanı yapımında öz kaynakların yanı sıra banka kredileri de kullanıldı ve maliyeti 10,2 milyar euro olarak hesaplandı.
Ülkemizde yap-işlet-devret yapısının daha çok ön planda olması da konu havalimanı olunca da değişmiyor ve gözler özel sektöre çevriliyor. Hem bu yapıdan hem de proje finansman kısmında sorunların ortaya çıkması, kredilerin oldukça da uçuklatıcı olmasından dolayı sorunlar ortaya çıkabiliyor ve yeni bir havalimanı oluşturmak neredeyse hayal oluyor.
İhalede yaşanan sorunlar, yasal prosedürlerdeki eksiklikler, yatırım teşviklerindeki sıkıntılar da havalimanı projelerini askıya alıyor. Havalimanı projelerinde başarı isteniyorsa da sadece özel işletmelerin değil ilgili kamu kurumlarında da iş birliğine girmesi gerekiyor.
Sonuç olarak:
Birçok açıdan ele almaya çalışsak da her iki ülkenin havacılık politikaları ve stratejileri bu farkta önemli rol oynuyor. Norveç hükûmeti, ülkenin her köşesine ulaşımı kolaylaştırmak adına küçük havalimanlarına yatırım yaparken Türkiye hükûmeti daha büyük ve merkezi havalimanlarına odaklanmış durumda.
Yönetimsel farklılıkları da ekleyerek içeriğimizin sonuna gelebiliriz. Sizin bu konudaki yorumunuz nedir?
Kaynaklar: Springer Open, Science Direct, Statista, Arkitera, Dergi Park, Research GateNorveç'i de karşılaştırmayı da severiz: