''Refah seviyesi en yüksek, suç oranının en düşük olduğu ülke neresidir?'' diye sorsak herkesin aklına hiç şüphesiz Norveç gelecektir. Bu ülkenin bu sıfatlarla anılmasının temel nedeni ise ekonomisinin zenginliğidir. Norveç, dünyanın en güçlü ekonomilerine sahip ülkelerinden birisi.
Norveç yaklaşık olarak 5 milyon (2023) nüfusa ve 546,77 milyar dolar (2023) milli gelire sahip. Ayrıca 2023 yılında 99,266 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 4. sırada yer alan bir ülke. Peki, Norveç neden bu kadar zengin, geçim kaynağı ne, Norveç'te ne üretiliyor? Gelin tarihinden başlayarak merak edilen bu soruların cevaplarını inceleyelim.
Norveç Krallığı'nın tarihine göz atalım
''Vikinglerin ana vatanı neresidir?'' desek aklınıza direkt kuzey ülkeleri gelir değil mi? İşte bu ülkelerden birisi Norveç, resmî adıyla Norveç Krallığı. Aslında Norveç'te ilk insan izleri M.Ö. 10.000'li yıllara dayanıyor. Ülkenin asıl tarihi 8. ve 11. yüzyıllarda Vikingler'e ev sahipliği yapmış olmasıyla başlıyor. Hristiyanlığın Norveç'te yayılmasına kadar Vikingler bu topraklarda hüküm sürmüş.
M.S. 9. yüzyılda ise Norveç topraklarında irili ufaklı krallıklar oluşmaya başlamış. Norveç’in ilk kralı olan I. Harald, dağınık hâlde bulunan bu krallıkları tek çatı altında toplamayı başarmış. Norveç Krallığı 1397 yılından sonra İsveç ve Danimarka ile birleşmiş. 15. yüzyıla gelindiğinde ise bu ülkeler Avrupa'nın en önemli gücünü yani Kalmar Birliği'ni oluşturmuşlar.
Daha sonra İsveç'in ayrılmasıyla Danimarka-Norveç iki ülke olarak birliği 1814 yılına kadar devam ettirmiş. Napolyon Savaşları sırasında Danimarka Fransa'nın yanında yer almış ancak Fransa savaşı kaybedince Kiel Antlaşması'nı imzalamış. Bu antlaşmayla Norveç, İsveç'in yönetimine bırakılmış.
Norveç halkı İsveç yönetimini hiçbir zaman istememiş.
Bağımsızlıklarını kazanmak için verdikleri mücadeleyi 7 Haziran 1905’te kazanmışlar ve İsveç böylece Norveç'in bağımsızlığını tanımış. 12 Kasım 1905 tarihinde ise bir oylama yapılmış ve ülkenin yönetimi monarşi olarak kabul edilmiş. II. Dünya Savaşı kapıya dayandığında Norveç tarafsız kalmayı tercih etmiş. Ancak İngiltere'ye olan desteğini de saklamamış.
1940 yılında Almanya'nın Norveç'i işgal etmesiyle Kral Haakon İngiltere'ye kaçmış 1945 yılına kadar burada kalmış. II. Dünya Savaşı bittiğinde ise Norveç, İngiltere ve ABD'nin desteğiyle ekonomik olarak çok güçlü bir yüzyıl geçirmiş.
Peki Norveç zengin bir ülke hâline nasıl geldi?
Norveç ekonomisinin büyümesini, Sanayi Devrimi zamanlarından başladığını söyleyebiliriz. Sanayi Devrimi'nden önce Norveç ekonomisi tarım ve balıkçılığa dayanıyordu. 19 .yüzyıla gelindiğinde ise artık Sanayi Devrimi etkisiyle Norveç'te tekstil fabrikaları kurulmaya başlandı. Sanayileşmeyle birlikte tahmin edebileceğiniz üzere özel mülkiyet, işçi hakları ve devletin tüm alanlara müdahale etmesi gibi problemler de ortaya çıkmış.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Norveç İşçi Partisi; gelir dağılımını dengelemek, ülkede yoksulluğu bitirmek, emeklilik düzenlemeleri ve sosyal hizmetlerden tüm Norveçliler'in faydalanması gibi konularda reformlar düzenlemiş. Yani ülkenin sermayesini kamu güveni içine almak amaçlanmış diyebiliriz. Bu politikaların geliştirilerek devam etmesi bugün Norveç'i dünyanın en güçlü ekonomilerine sahip ülkeler listesine taşıyor.
Norveç'in zengin bir ülke olması, en temelinde petrol başta olmak üzere önemli doğal kaynaklara sahip olmasına bağlıdır. Hatta öyleki Norveç'in en temel geçim kaynağı petroldür. Daha sonra güvenli ve istikrarlı bir siyasi yapıya, dışa açık ekonomiye ve nitelikli iş gücüne sahip olması Norveç'i zengin bir ülke konumuna getirmiş.
Aynı zamanda hizmet sektörü ise ülkenin ekonomisine önemli katkılarda bulunmuş. Norveç'in milli gelirinin neredeyse %60'ı hizmet sektöründen karşılanıyor. Özellikle denizcilik faaliyetleri, finans ve bankacılık Norveç ekonomisine büyük katkı sağlıyor. Şimdi Norveç ekonomisinin büyümesine katkı sağlayan gelişmeleri inceleyim.
Norveç ekonomisinin temel geçim kaynağını oluşturan petrole bakış açıları oldukça farklı.
1969 tarihinde Kuzey Denizi'nde balıkçılık faaliyetleri sırasında keşfedilen petrol Norveç için büyük bir şanstı. 1980'li yıllara gelindiğinde ise keşfettikleri petrolü ham petrol olarak işlemeye başlamışlar. ''Petrol keşfedildi ülke bir anda zenginleşti'' diye düşünüyorsunuz değil mi? Aslında hayır, tam tersi politikalar uygulandı. Petrol keşfedildikten sonra devlet halkın bu petrolü eşit şekilde kullanmasını sağladı ve bir anda zenginleşmek yerine yavaş yavaş sağlıklı bir şekilde zenginleşmeyi tercih etti.
Bu politikaların yanı sıra devlet kontrolünde olan "Statoil" petrol şirketi kuruldu. Bir ülkenin kendi petrol şirketini kurması ve sondaj izinlerinin neredeyse tamamını kendi şirketine vermesi, elde edilecek bütün gelirlerin Norveç'e kalması demekti. Bununla da kalmadı, ülkede var olan yabancı petrol şirketlerine %70 civarında kurumlar vergisi uygulayarak gelir elde edildi.
Kısacası, petrolden bu kadar kazanç elde edilmesinin esas nedeni Norveç'in petrolü sürdürülebilir şekilde çıkarmasıdır. Yani gelir elde amacıyla bütün ham petrolü çıkartıp bir anda satmıyorlar. Petrolün değişken fiyatlarının Norveç ekonomisine zarar vermesini engellemeyi amaç edinmişler.
Norveç petrolden elde ettikleri geliri nasıl değerlendiriyor?: "Norveç Varlık Fonu"
Bugün Norveç ham petrolde küresel ihtiyacın %2'sini karşılamaktadır. Ancak Norveç petrol ihracatının getirisine bağlı olmanın gelecek yıllar için sorunlar oluşturabileceğinin farkına çok erken varmış. 1990 yılından itibaren petrol ve doğal gaz üretimlerinden elde edilen gelirler ile Norveç Varlık Fonu kurulmuş. Bu fonla Norveç yabancı ülkelerin hisse senetleri, tahvil ve emlak piyasalarına yatırım yapıp inanılmaz kârlar elde ediyor.
''Elde edilen kârları kim kullanıyor?'' diye sorarsanız, devlet bu kârların çok küçük bir kısmını kullanıyor. Geri kalanlar ise gelecek nesiller için yatırım aracı olarak kullanılıyor. Bugün Norveç Varlık Fonu 1.5 trilyon dolardan fazla değere sahip.
Norveç Varlık Fonun'daki para birikimini canlı takip etmek isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.
İş gücü ve eğitim seviyesi
Tarih boyunca eğitim seviyesi Kuzey ülkelerinde her zaman ön planda olmuş. Eğitim seviyesinin önemi Norveç'te ekonomik büyümenin ilerlemesinde daha iyi anlaşılmış. Bu sayede üretimde ve kaynak kullanımındaki bilinç fazlaca gelişmiştir. Bu durumu Ortadoğu'daki petrol zengini ülkeler ile Avrupa'da petrol zengini olan Norveç'i karşılaştırarak anlayabiliriz.
Norveç'in coğrafi konumu ve denizcilik faaliyetleri
Norveç, Avrupa'nın en büyük kıyı şeridine sahip bir ülke. Coğrafi konumu sayesinde diğer Kuzey ülkeleri gibi Norveç de denizcilik faaliyetlerinde gelişim gösterdi. Hatta Norveç dünyanın ikinci en büyük deniz ürünleri üreticisi. Bu da demek oluyor ki dünya genelinde tüketilen deniz ürünlerinin büyük çoğunluğu Norveç'ten geliyor.
Bu başarının sırrı ise coğrafi konumun yanı sıra balıkçılığın bir yaşam biçimi olması. Norveç 6 binden fazla balıkçı gemisine ve 800'den fazla tesise sahip.
Kuzey Avrupa ülkelerinin başrolü olan, Vikinglere ev sahipliği yapmış Norveç'in yıllar içindeki gelişen ekonomik zenginliğinden bahsettik. Norveç'in neden bu kadar zengin olduğunu petrol politikalarından coğrafi konum etkisine kadar analiz ettik. Norveç hakkında eklemek istediğiniz bilgileri yorumlara bırakabilirsiniz.
Kaynaklar: İNSAMER, Hurtigrutenİlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: