Helikopterlerin iniş takımı, aracın iniş anda gövdesinin yere ne şekilde oturduğunu belirliyor. İşte bu takımın önemli üyelerinden olan tekerlek ve kızak, helikopterin yere inişinin nasıl olacağını anlamamızı sağlıyor.
Peki kızağın ve tekerleğin arasındaki farklar ne, veyahut hangisi daha avantajlı? Gelin, hep birlikte buna bakalım.
Kızaklar, iniş ve kalkış anında oluşan kaymalar nedeniyle yaşanan sürtünmelere dayanıklı aşınma şeritlerine sahiptir.
Kızaklı helikopter .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Helikopterlerdeki kızak takımı genelde içi boş tüplerden üretilir. Aracın göbek (gövdesi gibi düşünebilirsiniz) kısmının önüne ve arkasına monte edilmiş çapraz borular dizilir. Bu borular, gövde kısmına geniş biçimde döşenir ve uçlarına süspansiyon (bir taşıtı tekerleklerine bağlayan ve ikisi arasındaki göreceli harekete izin veren lastik) mekanizması dizayn edilir. Sonra bu mekanizma, çapraz borulara dik olan, helikopter gövdesince uzun uzadıya monte edilen kızak tüplerine bağlanır.
Kızakların iniş ve kalkış anındaki sağlamlığının nedeni işte bu dizayna bağlıdır. Ayrıca bu sistem, cıvatayla düzenlenebilecek yapıda olduğu için bunları helikoptere monte etmek, büyük çabalar gerektirmez. Kızaklar helikoptere daha heybetli bir yapı verir. Zaten yukarıda bahsedilen bu süspansiyonlar, iniş esnasında aracın ağırlığını alıyor ve böylece daha hafif bir iniş sağlanıyor. Aslında kızakların tasarımının ve yapımının bu denli basit olması tercih edilebilirliğini artırıyor diyebiliriz.
Tekerlekler, daha büyük ve daha güçlü helikopterlerde kullanılır.
Bunun nedeni, bu tip araçların daha konforlu olması ve bunlar üretilirken ağırlıktan tasarruf etmenin pek önemsenmemesidir. Misal kızaklar, tekerleklerden daha hafif olduğu için tercih edilir yani onlarda tasarruf ön plandadır. Bu tip araçlarda motor kapatıldığı ve pilot yerinden uzaklaştığı zaman aracı hareket ettirmek oldukça kolaydır.
Çünkü helikopterin yapım aşamasında, aracın yerinden kolay hareket edebilmesi için geri çekilebilir olan ve sabit duran tekerlekler arasında bir denge kurulmuştur. Bu kapsamda aerodinamiğin (hareket eden bir cisim üzerinde havanın etkisi) de hesaba katıldığını söyleyebiliriz.
Kızaklı Helikopterin Çekiciyle Hangara Götürülmesi .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Kısacası, tekerlekli helikopterlerin bakımı da bu nedenle kızaklılara göre daha lükstür diyebiliriz. Kızaklı olanların dezavantajlarından biri, alçak yerlerde uçarken kablolara takılabilme risklerinin olması. Bir de kendi başlarına taksi yapamazlar (buna rule de deniyor yani bir hava taşıtının kendi gücünü kullanarak yerdeki yolculuğunu ifade ediyor). Mesela bu yüzden, kızaklı helikopterleri dururken hareket ettirebilmek için altlarına ekstra tekerlek (şu sonradan monte edilen çekici tekerleklerinden) takmak gerekiyor. Sonra krikoyla aracı kaldırmak ve aracın saklanacağı hangara götürmek gerekiyor.
Tabii ki aralarında kullanım farkları var.
Görsel Kaynak: Andrew Doran .via-text { background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0, 0.4); /* Black w/opacity/see-through */ color: white; font-weight: 300; font-size: 0.75em; position: absolute; bottom: 0%; right: 0; z-index: 2; padding: 5px !important; text-align: left; }
Helikopterin büyük yük taşımacılığı için mi, yoksa hava taşımacılığı için mi kullanılacağı tercih edilebilirliğini değiştiriyor. Misal yük taşımak ve hava taşımacılığı operasyonları yapmak için tekerlekli olanlar daha uygundur çünkü havada daha uzun süre kalabilirler. Ayrıca bunlar, uzun mesafeyi yüksek hızda gidebilir. Kızaklı olanlar, büyük yükler taşıyamaz, az sayıda yolcuyu taşıma gibi hafif görevleri vardır.
Tekerli olanlara baktığımızda, taşıdıkları yüklerin ağırlığını sadece lastiklerin olduğu yere yoğunlaştırdıklarını görürüz. Bu nedenle iniş yüzeyleri, bir tek helikopter pisti gibi asfalttan yapılan yerlerdir. Kızaklı helikopterlerde yük, yukarıda bahsettiğimiz gibi gövdenin uzunluğu boyunca dağıtıldığı için helikopterin dengesi bozulmaz. Bu nedenle bunlar hem asfalt hem de asfalt olmayan yüzeylere (çim, çakıl vb.) iniş yapabilir. Bu özelliklerin farklılaşmasında, ikisinin de gövde tasarımındaki helikopter ağırlık merkezi yerleşiminin (CG) dizaynının farklı olması etkilidir.
Tekerlekli olanlar CG'yi merkezde tutmak için daha geniş bir gövdeye sahipken, kızaklılarda böyle bir durum söz konusu değildir. Çünkü onların cıvatayla monte edilip sökülebilen yapıları nedeniyle gövdeleri diğer bölümlerine göre daha küçüktür. Gövdelerinin küçük olmasının sebebi ise şudur: Gövdenin geniş olması veya ekstra kızak eklenmesi bu araçların sürtünme katsayısı için olumsuz etki yapar. Uçakların veya helikopterlerin gövde tasarımında iniş takımı tasarımları aerodinamik etkilerini hesaba katabilmek için çok önemlidir.
Kaynaklar: Science Abc, Helis
www.idrak34.com