Çoğu zaman eziyet gibi hissettiren bu his, her insanın başına gelen en normal olaylardan birisi. Çünkü müzik ve anılar, birbirleriyle kodlanmış durumda.
Peki ama neden yıllardır hiç dinlemediğimiz şarkıyı bile bir anda duyunca, çok eskileri dün gibi hatırlarız?
Müzik, hayatımızın ayrılmaz bir parçası olduğu için her bir melodi, hafızamızda bir iz bırakıyor.
Müziğin anıları canlandıran bu anımsatıcı gücü, aslında insanlık tarihi kadar eski. Uzmanlar, Homeros’un destanlarının kuşaktan kuşağa geçişinin müzikle ne denli ilişkili olduğunu vurguluyor. Yazılı hâle gelmeden önce bu destanlar, şarkı olarak söyleniyor ve anlatım geleneği hafızaya bağlanıyordu.
Beyinde hipokampüs ve ön korteks adlı bölgeler, hafıza depolama kısımlarıdır. Buraya atılan bilgiler, kısa ve uzun belleğe alınıyor. Kısa belleğe alınan bilgiler çabuk unutulurken, uzun belleğe atılanlar, bizimle kalıyor. Müzikle öğrendiğimiz bilgiler, deneyimler de uzun belleğe atıldığı için müzikle hafızamıza kodlanmış oluyor.
Ders çalışırken müzik dinlemek, bu yüzden oldukça etkili bir yöntem.
Ancak hafıza türlerinde de farklılıklar oluyor.
Mesela bazı şarkıları duyunca sözlerini hatırlayamasak bile anılar, dün gibi bize eşlik eder. Kimi insan da sözleri hatırlar, ama anılar aklında tam olarak kalmaz. İşte burada, hafıza türlerinin farklılıklarından söz edebiliriz. Aleni hafıza, bilinçli olarak hatırlanan anılarımızı kapsarken; dolaylı hafıza, daha derin ve duygusal bir bağa sahip.
Dolayısıyla, müzikle uyarılan anılar genellikle güçlü duygusal deneyimlerle bağlantılı. Gençlik dönemimizde dinlediğimiz şarkılar, bu anıları yeniden canlandırma potansiyeline sahip; bu duruma da psikologlar “anımsama bombesi” diyor. Çünkü o dönemler, bağımsızlık kazanarak her şeyi ilk kez deneyimlediğimiz zamanlardı.
Müziğin sosyal yönünü de atlamamak gerek.
Müzik, genellikle arkadaşlarla birlikte deneyimlenir, paylaşılır ve bu anılar grup dinamikleri içinde şekillenir. Özellikle travma geçirmiş bireyler için müzik, kaybettikleri anıları yeniden canlandırmada bir köprü işlevi görebilir. Demans hastaları bile, gençlik yıllarına dair anılarını müzik eşliğinde hatırlama fırsatı bulabilir.
Campen ayrıca müziğin depresyon tedavisindeki potansiyeline de dikkat çekiyor. Müziğin bazı yaraların iyileşmesine yardımcı olabileceği düşünülüyor. Melodiler, ruh halimizi etkileyebilir; bazı şarkılar mutlu anılarımızı tetiklerken, bazıları hüzünlü anılarla bağlantılıdır. Sonuç olarak, müzik, sadece bir eğlence aracı değil; duygularımızı anlamamıza ve geçmişle bağlantı kurmamıza yardımcı olan güçlü bir araçtır.
İşte bu nedenle, bir melodi duyduğumuzda içimizi saran o nostaljik his, yalnızca bir anının hatırlanması değil; aynı zamanda hayatımızın önemli anlarına köprü kuran bir deneyimdir. Müziğin büyüsü, hafızamızın derinliklerine açılan kapıları aralamakta, geçmişimizle yeniden buluşmamıza olanak tanımaktadır.
Kaynaklar: The Conversation, Durham Üniversitesiİlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: