Sadece estetikten öte bunun bazı sebepleri var.
Deniz kabuklarından bugüne kadar gelmiş bu tarihe biraz yakından bakalım. Yuvarlak madenî paraların ne gibi avantajları var?
Biraz eskiye gidelim.
MÖ 7. yüzyılda Lidyalılar tarafından icat edilen ilk madenî paralar altın ve gümüş karışımı elektrondan yapılmıştı. Eriyik metalin düz bir yüzeye dökülmesiyle üretiliyor ve üst yüzeyleri metalin yüz gerilimi nedeniyle hafif yuvarlak oluyordu.
Ayrıca bir çekiçle vurulduğunda madenî para doğal olarak da yuvarlak şekle geliyordu. Herhangi bir kalıp da tercih edilebilirdi ancak dairesel daha mantıklı ve uygundu. Hatta manuel basma sürecinde her madenî para tamamıyla yuvarlak değildi ve düzensizdi.
Zamanla da madenî para üretim sürecinde iyileştirmeler yapıldı ve daha tekdüze hâle geldi.
Dolandırıcılıkla mücadele için standartlaşmak gerekiyordu.
17. yüzyıla gelindiğinde Avrupa’daki bazı dolandırıcılar gümüş paraların kenarlarından küçük parçalar kopararak metali biriktiriyor ve paraları da kullanmaya devam ediyorlardı.
Paraların ağırlık ve değer kaybetmesi nedeniyle de bu sorunun çözülmesi gerekiyordu. İngiltere Kraliyet Darphanesi, 1696’da bunun için Isaac Newton’u darphane müdürü olarak atadı.
Newton, madenî paraların aynı ağırlıkta, incelikte ve yuvarlak olması gerektiğini söyledi. Bunun üstüne de piyasadaki tüm paralar toplatıldı ve tek bir kalıptan çıkan, yuvarlak, kenarları tırtıklı madenî paralar piyasaya sürüldü.
Madenî paraların yuvarlak olmasının avantajları
Az önce de bahsettiğimiz gibi yuvarlak olması üretimde büyük kolaylık sağlıyordu. Döküm ve baskı işlemlerinde, metal eriyiği yuvarlak kalıplara dökerek kolayca şekillendirilebiliyor.
Bunun yanı sıra yuvarlak paralar, köşeli parçalara göre daha az aşınıyor ve yıpranıyor. Böylelikle paraların ömrü de uzuyor.
Son olarak yuvarlak paralar ceplerde ve cüzdanlar daha az yer kaplayarak taşınmayı da kolaylaştırıyor. Sayılması, istiflenmesi de şeklinin diğer avantajları arasında.
Günümüzdeki madenî paralar.
Nikel, tunç ve alüminyum gibi alaşımlardan üretilmesiyle hem dayanıklılığı artıyor hem de üretim maliyetleri düşürülüyor. Yuvarlak ve tırtıklı kenarlı olması ise bazı madeni paralarda olmasa da genellikle tarihsel nedenlerle korunmaya devam ediyor.
Kaynaklar: Bullion Max, Numismatic News, The Royalmint MuseumBunları da inceleyebilirsiniz: