Sivrisinekler de insanlar gibi sabunlara karşı özel tercihlere sahip gibi gözüküyor. Yeni bir çalışmada bilim insanları, kan emen dişi sivrisineklerin, insanlar tarafından yaygın olarak kullanılan belirli sabun türlerine doğru çekilirken, başkaları tarafından, bazen beklenmedik şekillerde de olsa, itildiklerini keşfettiler. Bulgular sonunda daha iyi sivrisinek kovucular geliştirmemize yardımcı olabilir.
ALIŞKANLIKLARIN DEĞİŞMESİNİ SAĞLIYOR
Sivrisinekler, taşıdıkları çok sayıda farklı mikrop ve bakteri sebebiyle insanlar için en ölümcül hayvanların arasında yer alıyor ve her yıl sıtma gibi sivrisinek kaynaklı hastalıklar nedeniyle bir milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği belirtiliyor. Ancak bu sivrisineklerin her birinin aynı olmadığı uzun yıllardır biliniyor. Virginia Tech'te bir biyokimyacı ve genetikçi olan çalışma yazarı Clément Vinauger'a göre, potansiyel insan konakçıların kabaca yüzde 20'sinin bir bölgedeki sivrisinek kaynaklı hastalık bulaşmasının yaklaşık yüzde 80'inden sorumlu olduğu düşünülüyor. Bu yüzden sivrisineklerin tercihlerinin öğrenilmesi büyük önem taşıyor.
Chip'te yer alan çalışmada daha önce yapılan bazı araştırmalar, vücut kokumuzdaki, bizimle beslenen sivrisineklere çekici gelen kimyasalları zaten tanımladığı aktarıldı. Ancak sonradan eklediğimiz kokuların sivrisinek çekiciliğini nasıl etkileyebileceğini inceleyen çok fazla çalışma bulunmuyor. Dişi sivrisinekler hayvan kanıyla beslenmeleriyle bilinirler ancak tıpkı erkek sivrisinekler gibi nektarla da beslenirler. Bu nedenle, sabunda yaygın olan bazı kokuların insanlar üzerindeki beslenme alışkanlıklarını değiştirmesi mümkündür.
Vinauger, yaptığı açıklamada “Özellikle, tipik olarak çiçeklerin ve bitkilerin hoş kokusuyla ilişkilendirilen kimyasallarla sabunlarımızı koklamayı seviyoruz. Ancak sivrisinekler, onları bulmak ve nektarlarından şeker elde etmek için bitki kaynaklı uçucu maddeleri de kullanırlar” diyor ve devam ediyor: “Bu yüzden, bu kimyasalları vücut kokumuza eklemenin, bir şekilde çekiciliğini etkileyeceğinden şüphelendik. Ancak bunun deneysel olarak test edilmesi gerekiyordu.”
Ekip, deneyleri için dört insan gönüllüyü seçti. İlk olarak, her kişinin benzersiz koku imzasını belirlediler. Sonra, Dial, Dove, Native ve Simple Truth olmak üzere dört sabun markasıyla yıkanmalarını sağladılar. Bilim insanları, son olarak, üretken hastalık taşıyıcıları olan dişi Aedes aegypti sivrisineklerini, gönüllülerin yıkanmadıkları veya yıkandıkları zamanlarda giydikleri giysilerle karşılaştırdılar. Genel olarak ekip, markalar ve gönüllüler arasında değişen derecelerde olsa da, sivrisinek tercihlerinin yıkanmadan önce ve sonra davranışlarında belirgin farklılıklar buldu.
SABUNLAR, SİVRİSİNEKLERİ ETKİLİYOR
Vinauger, “Ana sonuçlarımız, cildimizde sabun kullanmanın, özellikle de vücut kokumuzun bileşimine çok sayıda bitki kaynaklı kimyasal ekleyerek, koku alma şeklimizi büyük ölçüde değiştirmesiydi” diyor ve ekliyor: “Ayrıca çalışmamız, bir kişinin cildine sabun uyguladıktan sonra sivrisinekler için daha fazla veya daha az çekici olup olmayacağını belirlemede, belirli sabun kimyasalları ile her bir bireyin vücut kokusu arasındaki etkileşimin önemini ortaya çıkardı.”
Örneğin, yalnızca bazı gönüllülerde sivrisinekler, Dove ve Simple Truth marka sabunla yıkandıktan sonra kokularına daha fazla ilgi duyarken, Native marka sabun onlar için daha tutarlı bir şekilde kovucuydu.
Ekip, bu sabunlarda böcekleri çekmekten veya kovmaktan en çok sorumlu görünen potansiyel kimyasalları da belirledi. Bu adaylar arasında sivrisinekleri uzak tutmada en etkili olan hindistancevizi kokulu bir kimyasaldı. Bulguları Çarşamba günü iScience dergisinde yayınlandı.
Bu çalışma, nispeten küçük bir örneklem boyutunu temel alan tekil bir çalışma olduğu için sonuçların genel olarak geçerli olduğu kesin olarak söylenemez ve bireylerin karbondioksit oranları gibi önemli olabilecek diğer etkenlerin bazıları da çalışmanın kapsamının dışında tutuldu. Yine de ekip, sabunla ilgili herhangi bir etkinin tipik uzunluğu gibi diğer önemli soruları ele alırken, daha geniş bir sabun ve gönüllü yelpazesini test edebilen daha büyük araştırmalar yapmak için fon sağlamayı umuyor.
Bu araştırma sonuç vermeye devam ederse, gelecekte sivrisinek kovucu sabunların veya diğer önemli uygulamaların geliştirilmesine imkan tanıyabilir.