Para politikası adımları kredi kartı faizlerinde artış yaratsa da 1 Eylül haftasında kartlı harcamalar 191.1 milyar lira ile rekor kırdı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de geçen yıla göre yüzde 140 artışa dikkat çekerek önlem alınacağını belirttiği kartlı harcamalarda reel artış ise yüzde 51 oldu. Okulların açılmasının etkisiyle eğitim harcamaları bir yılda nominal olarak yüzde 345,45, reel olarak yüzde 199,74 artarken, dövize duyarlı harcama kalemlerindeki iki katına varan yükselişler dikkat çekti.
Kartlı harcamalar adeta patladı
Özellikle vergi ayarlamaları, kur atağının yayılan etkisiyle enflasyonda hızlı bir yükseliş yaşandı. TÜİK verilerine göre üç ayda enflasyon yüzde 24 artarken, döviz kurlarındaki yükseliş de yüzde 35 seviyelerine geldi. Küresel çapta yükselen ve kurla daha da etkisi artan akaryakıt başta olmak üzere bazı ürün kalemlerinde ise artış üç ayda yüzde 80’e dayandı. Merkez Bankası’nın Para Politikası Kurulu metinlerinde dikkat çektiği gibi bozulan enflasyon beklentileri de harcamaları öne çekince kartlı harcamalar adeta patladı.
1 Eylül haftasında 191.1 milyar liraya yükseldi
Merkez Bankası’nın haftalık verilerinden yapılan hesaplamaya göre; geçen yıl Eylül’ün ilk haftası 79.7 milyar lira olan toplam kredi ve banka kartı harcamaları, bu yıl 1 Eylül haftasında 191.1 milyar liraya yükseldi. Bu yüzde 140 nominal artış enflasyondan arındırıldığında ise yüzde 51’de reel artış yaşandığına işaret ediyor. Benzin ve akaryakıta geçen yıl 6.06 milyar lira harcanırken Eylül’ün ilk haftası bu yıl 12.3 milyar lira harcandı. Yani kartla yapılan harcamalarda yüzde 103,6 nominal, yüzde 27 reel artış söz konusu.
Okulların açılması kartlı harcamaları eylülün ilk haftası önemli ölçüde etkiledi. Eğitim harcamalarına geçen yıl Eylül’ün ilk haftasında sadece 2.6 milyar lira harcanmışken bu yıl Eylül’ün ilk haftasında 11.6 milyar lira harcandı. Bu nominal olarak yüzde 345,45 enflasyondan arındırıldığında ise reel olarak yüzde 199,7 artışa işaret ediyor.
Veliler, bu yıl eğitim harcamalarına kartlarla neredeyse 3 katı daha fazla ödedi. Giyim ve ayakkabı harcamalarında da okulların açılmasının etkisi söz konusu. Bu grup için geçen yıl eylülün ilk haftası 5.4 milyar lira harcanırken, bu yıl eylülde ise POS’lar kartlardan 11.5 milyar lira çekti. Nominal artış yüzde 111,7 iken enflasyondan arındırıldığında giyim ve ayakkabı grubuna reel olarak harcama artışı yüzde 61,5 oldu.
Gecikme faizi oranı da Temmuz’da yüzde 2,21’e, Ağustos’ta yüzde 2,43’e, Eylül’de ise yüzde 3,11’e yükseldi
Merkez Bankası’nın politika faizinde yaptığı artışlar son üç ayda kredi kartlarının gecikme ve nakit çekme faizlerini de artırdı. Haziranda kredi kartları için azami akdi faiz oranı yüzde 1,36 seviyesinde, azami gecikme faizi oranı ise yüzde 1,66 seviyesindeydi. Politika faizi artışlarıyla birlikte önce Temmuz’da azami faiz oranı yüzde 1,91’e, Ağustos’ta yüzde 2,31’e, Eylül itibarıyla ise yüzde 2,81’e çıktı. Gecikme faizi oranı da Temmuz’da yüzde 2,21’e, Ağustos’ta yüzde 2,43’e, Eylül’de ise yüzde 3,11’e yükseldi. Kredili mevduat hesapları dahil karttan nakit çekme faiz oranları ise yine Haziran’da yüzde 1,36 iken Temmuz’da yüzde 1,91’e, Ağustos’ta yüzde 2,89’a, Eylül’de ise yüzde 3,57’ye geldi. Nakit çekme gecikme faizi ise Haziran’daki yüzde 1,66 seviyesinden Temmuz’da yüzde 2,21’e, Ağustos’ta yüzde 3,19’a Eylül’de ise yüzde 3,87’ye çıktı.
180 bin kişi yasal takipte
Bireysel kredisini ödeyemeyenler Temmuz ayında 78 binden 96 bine çıkarken, bireysel kredi kartını ödeyemeyenler 100 binden 114 bine yükseldi. Bireysel kredi ya da kredi kartı borcunu ödeyemeyerek yasal takibe düşenlerin oranı da 180 bine çıkarak Temmuz’da aylık yüzde 52 artış gösterdi.
Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Negatif Nitelikli Bireysel Kredi ve Kredi Kartı raporuna göre; Ocak-Temmuz 2023 döneminde ise bir önceki yıl aynı döneme göre bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı yüzde 22 azalarak 752 bin kişiye indi. Öte yandan, Risk Merkezi verilerine göre, Temmuz 2023 itibarıyla bireysel kredi kartlarını da içeren bireysel kredilerde tasfiye olunacak alacakları bir önceki yıla göre yüzde 26 artış ile 40 milyar TL’ye yükseldi.