Makedonya Kralı Büyük İskender'in kumandanlarından Antigonius Monophthalmos tarafından M.Ö. 316'da kurulan, Bithynia, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin izlerini bugün bile hala belirgin olarak taşıyan Bursa’nın İznik İlçesi’nde her köşeden adeta tarih fışkırıyor. 2015 yılından bu yana Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin sponsorluğunda kazı çalışmalarının sürdüğü tiyatro da Roma dönemine ait Anadolu’nun ayakta kalan en görkemli eserlerinden biri konumunda. Düz bir alana inşa edilerek tonozlarla yükseltilmesi nedeniyle mimari açıdan Türkiye’deki tek örnek olan tiyatro, MS. 2’nci yüzyılda Roma İmparatoru Trajan tarafından, Bithynia Valisi olan tarihçi ve yazar Plinius’a yaptırıldı. Bir dönem gladyatör dövüşlerine ev sahipliği yapan tiyatro, Hristiyanlığın ardından tiyatronun yasaklanmasıyla birlikte dini alan olarak kullanıldı. 358, 362 ve 368 yıllarındaki büyük depremlerde zarar görüp onarılan tiyatro, İznik’in savunulması için feda edilirken, tiyatrodan sökülen parçalar surların güçlendirilmesinde kullanıldı.
İznik’in bütün tarihsel süreci
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle ilk olarak 1980 yılında kazı çalışmalarının başladığı Roma Tiyatrosu’ndaki kazılar, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin devreye girmesiyle 2015 yılından itibaren Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nün başkanlığındaki bir ekip tarafından sürdürülüyor. İznik Müze Müdürlüğü başkanlığında yapılan kazılara başkanlık eden Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç.Dr. Aygün Ekin Meriç, “Tarihi kayıtlardan Roma Tiyatrosu’nun 2’nci yüzyılda yapıldığını biliyoruz. Ancak yaptığımız kazılarda Milattan Önce 6’ncı yüzyıla kadar inen Ion Kolonizasyonu dönemine ait seramikler bulduk. Bu çok önemli. Yani tiyatro yapılmadan önce de burada yaşamın varlığı tespit edilmiş oldu. Burada sadece tiyatro yok. Tiyatro öncesi var, sonrası var. Burada tiyatro var, kilise var, 8 tane Osmanlı çini fırınımız var. Ben burayı İznik’in Höyüğü olarak görüyorum. MÖ önce 6’ncı yüzyıldan, MS 17’nci yüzyıla kadar geçen bir aşamada sürekli bir kullanımı var bu alanın. Büyükşehir Belediyesi'nin katkılarıyla restorasyon yapıldı ve uygulaması da tamamlandı. Bu yılsonuna kadar projenin bitmesi ve tiyatronun ziyarete açılması planlanıyor. Bu projeyle İznik'in bütün katmanlarını bir yapıda görmek mümkün olacak. Yani girdiğinizde siz burada önce tiyatroyu göreceksiniz. Sonra dini kullanım evresini göreceksiniz. Buradaki kilise yapısı göreceksiniz Çini fırınlarını göreceksiniz. Ve tiyatro böylelikle İznik'in bütün tarihsel sürecini bu yapıda göstermesi bakımından da çok önemli. Ve insanlar artık tiyatroya gelecekler, gezecekler. Arkada bizim yaptığımız tiyatro çevresindeki kazılarımızı da görecekler” diye konuştu.
Çekim merkezi olacak
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, beraberindeki İznik Belediye Başkanı Kağan Mehmet Usta ile birlikte tarihi İznik Roma Tiyatrosu’nda devam eden çalışmaları yerinde inceledi. Uygulamaları tamamlanma aşamasına gelen restorasyon projesi hakkında Kazı Başkanı Doç.Dr. Aygün Ekin Meriç’ten bilgi alan Başkan Aktaş, İznik Müze Müdürlüğü başkanlığında devam eden kazı çalışmalarına Büyükşehir olarak destek verdiklerini hatırlattı. Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nca onaylı proje kapsamında çalışmaların sürdüğünü hatırlatan Başkan Aktaş, “İznik Roma Tiyatrosu projesinde temel yaklaşım; mevcut oturma basamakları, sahne bölümü ve diğer yapı kalıntılarının olumsuz müdahale ve eklentilerden arındırılmasına, uygun bir şekilde korunması için dondurma ve derz işlemi yapılmasına yönelik oldu. Uzun yıllardır İznik turizmine kazandırılmaya çalışılan Roma Tiyatrosu’nda, bizim çalışmalarımızla birlikte, yerli ve yabancı turistlerin alanı gezmesine yönelik gezi güzergâhı oluşturuldu. Oturma basamaklarının üst kısmında yer alan seyir platformu oluşturuldu ve alanın net bir şekilde izlenebilmesi sağlandı. Dondurma işlemleri, derz çalışmaları, seyir platformu ve gezi rotasına yönelik çalışmalar devam ediyor. Aralık ayına kadar çalışmaları bitirmeyi hedefliyoruz. Ben inanıyor ve ümit ediyorum ki ziyaret noktasında Türkiye'deki en iddialı amfi tiyatrolardan bir tanesi olacak ve İznik’in asıl çekim merkezi burası olacak. Sadece İznik için değil, sadece ülkemiz için değil, insanlık adına yapılmış bu çok güzel yatırımı bütün dünyayla buluşturmanın heyecanını yaşıyoruz” diye konuştu.