30 Ağustos Zafer Bayramı'na giden yolda yaşananlar, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının tuttuğu notlarda işlenerek birer tarihi belge olarak günümüze ulaştırılmış durumda.
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün, Rauf Bey'e gönderdiği ve 26 Ağustos'ta başlayıp 30 Ağustos'ta zaferle taçlanan Büyük Taarruz'un ayrıntılarının yer aldığı telgraf Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında muhafaza ediliyor.
Tarihçilere göre, İstiklal Savaşı'nın önderi Mustafa Kemal Paşa, düşman işgali altındaki Anadolu topraklarının, yabancı askeri unsurlardan temizlenmesinin hem diplomatik hem de siyasi bir yolu kalmadığını gördü.
Atatürk'ün, Anadolu'da Milli Mücadele hareketinin başarısının ancak göğüs göğse silahlı mücadele ile mümkün olacağının bilinciyle, düzenli orduya geçiş çalışmalarına öncelik verdi.
Bunun ardından işgal altındaki topraklarda önce Yunan ilerleyişinin durduruldu.
Düzenli ordunun kurulması sonrasında 6-11 Ocak 1921'de Birinci İnönü Muharebesi, 23 Mart-1 Nisan 1921'de İkinci İnönü Muharebesi, 10-24 Temmuz 1921'de Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ve 22 Ağustos-13 Eylül 1921'de Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunanların Anadolu topraklarını işgal hareketinin durdurulduğu ancak nihai zafer mümkün olmadı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA, ANADOLU'DAN YUNANLARI SÖKÜP ATMAK İÇİN BİR YARMA HAREKATINI GEREKLİ GÖRDÜ
Sakarya Meydan Muharebesi öncesinde Ankara Hükümeti'nce 5 Ağustos 1921'de başkumandan rütbesi ile ordunun başına getirilen Mustafa Kemal Paşa, silah arkadaşlarıyla Anadolu'dan Yunanları toptan söküp atmak için bir yarma harekatı ve toplu bir hücumun yapılmasını gerekli gördü.
Anadolu'yu düşman unsurlardan temizleme harekatının adı "Büyük Taarruz" oldu. Hazırlıkları yaklaşık bir yıl sürdü.
SAVAŞ ORTAMINDA DAHİ ARŞİVE ÖNEM VERDİ
Tarihçiler, Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarının tarihi, savaş ortamında yazmalarının yanında, askeri ve toplumsal deneyimleri günü gününe kaydetme ve tarihe not düşme yönlerinin de bulunduğuna dikkati çekiyor.
26 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz harekatı Mustafa Kemal Paşa tarafından anbean kaydedildi, o dönemki Başvekil Rauf Orbay ve TBMM temsilcisi Adnan Adıvar'a taarruzun başarıyla sona erdiği bilgisi, 31 Ağustos 1922'de bir telgraf vasıtasıyla ulaştırıldı.
TELGRAFLARLA TARİHE NOT DÜŞÜLDÜ
Uzmanlara göre, Kurtuluş Savaşı'ndaki en önemli safhalardan birisi olan Büyük Taarruz'a dair Mustafa Kemal Paşa'nın söylediklerine bir kez daha bakmak, bu savaşın ne zorluklar altında kazanıldığını anlamak açısından yararlı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA'NIN RAUF BEY'E GÖNDERDİĞİ TELGRAF
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında özenle muhafaza edilen Başkumandan Mustafa Kemal Paşa'nın Rauf Bey'e gönderdiği telgrafın başında şu bilgiler aktarılıyor:
… Beş gün beş gece aralıksız olarak devam eden bu meydan muharebesinin cepheyi yarmak suretiyle başlanıp 36 saat sürdüğü ve Afyon güney mıntıkasında Birinci Ordu tarafından yapılan bu yarma faaliyeti neticesinde 100 kilometrelik bir hattın düşman işgalinden temizlendiği...
YAZILARINDA SAVAŞIN TASFİRİNİ YAPIYOR
Mustafa Kemal, bu arşivlerde "Piyadelerin kısa ateş muharebelerinin ardından gündüz ve gece süngü hücumları ve bomba baskınlarıyla düşman kıtalarının büyük karargahlarına kadar içlerine girdiği, düşmanın ricat hatları üzerinde bulunan süvari fırkalarının bir taraftan topçularını kullanırken diğer taraftan da yalın kılıç düşman içlerine saldırdığı, savaş ve keşif uçaklarımızın bomba ve makineli tüfeklerle havadan hücum ettiği, her taraftan yıldırım tesiri yapan bu saldırılar karşısında düşman ordusunun büyük kısmının mağlup edilerek kıtalarının birbirine karışarak ikiye parçalandığı ve iki buçuk fırka kadarının hezimete uğratılarak Dumlupınar istikametinden batıya atıldığını" belirterek neredeyse bir edebiyatçı elinden çıkmış gibi savaş sahrasının canlı bir tasvirini yapıyor.
MUSTAFA KEMAL PAŞA TELGRAFTAKİ BİLGİLERİN YAYINLANMASINI İSTEMEDİ
Mustafa Kemal Paşa'nın burada verilen bilgilerin yayınlanmasını istemedi. Tarihçiler bu talebin gerekçesinin sürecin hassasiyeti yani düşmanla olan mücadelenin amansız bir şekilde devam etmesinden kaynaklandığını ifade ediyor.
SAVAŞTA YAŞANANLARI ANLATTI
Mustafa Kemal Paşa, 31 Ağustos sabahı cephede yaşananları, Düşmanın dört fırkalık diğer parçasının, Birinci Ordumuzla şiddetle devam eden taarruz ve takiple Kızıltaş Deresi içine atıldığı, Eğret–Altıntaş hattından ilerleyen kıtalarımızın düşmandan önce Dumlupınar mevzilerini tutması ve süvarilerimizin savaş meydanının kuzeybatıya giden yollara hakim olmasından Kızıltaş Deresi içinde sıkıştırılmış olan bu düşmanın dün sabahtan geceye kadar müdafaa ettiği, bu hattı sarmış olan kıtalarımızın güneşin batışıyla beraber süngüyle düşman için daldığı, hezimete uğrayan düşmanın varını yoğunu terk ederek dereler, ormanlar içinde perişan bir hale geldiği ve bunların yüzlercesinin teslim olmaya başladıkları"na ilişkin ifadelerle anlattı.
BELGE KURTULUŞ SAVAŞI'NIN ÖZETİ NİTELİĞİNDE
Mustafa Kemal telgrafında, Türk Ordusu'nun hızlı hücum harekatında, Yunanlara ait birçok cephane ve askeri mühimmat ele geçirdiği, Yunanların batıya ve kuzeye doğru perişan bir halde Batı Anadolu'dan kaçmaya zorlandığına ilişkin bilgilere de yer veriyor.
Tarihçilere göre, Mustafa Kemal Paşa, vaziyet ve manzaranın tesiriyle bu düşman kuvvetinin kuzey istikametine çekildiğini ve gerek bu kuvvetin gerekse Eskişehir'de bulunan sair düşman kuvvetlerinin imhası için de tertibat alınmakta olduğunu bildirmiş, karşısında bulunan bütün düşman kıtalarının mevzilerini terk ederek çekilmeye başladıklarını da vurgulamıştır. Milli Mücadele'nin en önemli safhalarından birisi sayılan 26 Ağustos-30 Ağustos sürecine dair bizzat Mustafa Kemal Paşa'nın elinden çıkan bu belgeyi, tek başına Kurtuluş Savaşı'nın özeti olarak değerlendirmek mümkün.